|
TLG 4096 001 :: DOSITHEUS Magister :: Ars grammatica DOSITHEUS Magister Gramm., Magister Ars grammatica Source: Tolkiehn, J. (ed.), Dosithei ars grammatica. Leipzig: Dieterich, 1913: 2–104. Citation: Paragraph — (line) | ||
1 | Τέχνη γραμματική ἐστιν γνῶσις διωρθωμένης ὁμιλίας ἐν τῷ λέγειν καὶ ἐν τῷ γράφειν ποιημάτων τε καὶ ἀναγνώ‐ σεως ἔμπειρος διδασκαλία. γραμματικός ἐστιν ὃς ἑνὸς ἑκά‐ στου πράγματος τὴν δύναμιν καὶ τὴν κυριότητα δύναται σα‐ | |
| 5 | φηνίσαι τῇ λαλιᾷ. τῆς τέχνης τῆς γραμματικῆς ἡ τάξις συνέ‐ στηκεν μέρεσιν τέτρασιν, ἀναγνώσει διορθώσει ἐξηγήσει κρίσει. ἀνάγνωσίς ἐστιν ποικίλη ἑκάστης γραφῆς ἐκφώνησις δουλεύουσα τῷ ἀξιώματι τῶν προσώπων καὶ ἐκτυποῦσα τὸ σχῆμα τῆς ἑκά‐ στου ψυχῆς. διόρθωσίς ἐστιν ἐπανόρθωσις τῶν πλανῶν τῶν | |
|---|---|---|
| 10 | διὰ γραφῆς ἢ λέξεως γεναμένων. ἐξήγησίς ἐστιν ἀσαφῶν διανοιῶν καὶ ζητήσεων διήγησις. κρίσις ἐστὶν ᾧ τὰ ποιήματα καὶ τὰ λοιπὰς γραφὰς διαρτῶμεν καὶ διασταθμώμεθα. τῆς τέχνης τῆς γραμματικῆς αἱ ἀρχαὶ ἀπὸ τῶν στοιχείων ἐγείρον‐ ται, τὰ στοιχεῖα τυποῦνται εἰς γράμματα, τὰ γράμματα συνά‐ | |
| 15 | γονται εἰς συλλαβάς, συλλαβαῖς περιλαμβάνεται λέξις, αἱ λέξεις συνάγονται εἰς μέρη λόγου, ὁ δὲ λόγος εἰς ἀρετὰς καὶ εἰς | |
| ψόγους κάτεισιν. | ||
1bis | Ars grammatica est scientia emendati sermonis in loquendo et scribendo poematumque ac lectionis pru‐ dens praeceptum. grammaticus est qui uniuscuiusque rei vim ac proprietatem potest explanare loquela. artis | |
| 5 | grammaticae officium constat partibus quattuor, lectione emendatione enarratione iudicio. lectio est varia cuius‐ que scripti pronuntiatio serviens dignitati personarum exprimensque habitum animi cuiusque. emendatio est recorrectio errorum, qui per scriptum dictionemve fiunt. | |
| 10 | enarratio est obscurorum sensuum quaestionumque narratio. iudicium est quo poemata ceteraque scripta perpendimus et discernimus. artis grammaticae initia ab elementis surgunt, elementa figurantur in litteras, litterae coguntur in syllabas, syllabis comprehenditur dictio, dictiones co‐ | |
| 15 | guntur in partes orationis, oratio in virtutes ac vitia | |
| descendit. | ||
2(t) | ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΩΙΔΙΩΝ | |
| 1 | Προσῳδία ἐστὶν μιᾶς ἑκατέρας συλλαβῆς ἴδιος [κύριος] ἦχος [τόνος], ὃν ἐν τῇ ἑλληνικῇ προσῳδίαν λέγουσιν [καλοῦσιν]. | |
| προσῳδία παρὰ τὸ προσᾴδεσθαι. προσῳδίαι ἐν τῇ ἑλληνικῇ γλώττῃ εἰσὶν ἑπτά, ἐν τῇ ῥωμαϊκῇ πέντε, ὀξεῖα βαρεῖα περι‐ | ||
| 5 | σπωμένη μακρὰ βραχεῖα. ἐν παντὶ μέρει λόγου ῥωμαϊκοῦ ὁμοίως ὥσπερ τοῦ ἑλληνικοῦ ἢ ὀξεῖαν ἢ περισπωμένην προσῳδίαν τί‐ θεσθαι ἀναγκαῖόν ἐστιν, οὐ πλεῖον δὲ ἢ μίαν ἢ ταύτην ἢ ἐκείνην. ἡ γὰρ βαρεῖα τίθεται ἐπὶ πλειόνων. ἡ ὀξεῖα ὁπότε παρὰ τοῖς Ἑλληνικοῖς τρεῖς τόπους ἔχει, 〈τὴν〉 τελευταίαν καὶ | |
| 10 | τὴν παρατέλευτον καὶ τὴν ταύτῃ ἔγγιστα συλλαβήν, παρ’ ἡμῖν δύο μόνον τόποις τίθεσθαι δύναται, ἐν τῇ παρατελεύτῳ συλ‐ λαβῇ ὡς τὸ [προανέγνως], ἢ ἐπὶ ταύτης, ἥτις τρίτη ἀπὸ τέ‐ λους ἐστίν . ἡ περισπωμένη, ἐὰν τὸ μέρος τοῦ λόγου τριῶν ἢ πλειόνων ἔσται συλλαβῶν, οὐ τίθεται, εἰ μὴ τὸν παρατέλευ‐ | |
| 15 | τον τόπον δυνήσεται εὑρεῖν, ὡς τό . τὰ μονοσύλλαβα, ἅπερ ἂν θέσει μακρὰ εἴη, ὀξεῖαν ἕξουσιν προσῳδίαν . ἅτινα δὲ φύσει μακρὰ ἔσται, περισπωμένῃ προσῳδίᾳ ἐκφωνηθήσεται . ἐπὶ τῶν δισυλλάβων, ἐὰν ἡ προτέρα φύσει μακρὰ εἴη τῆς ὑστέρας συνε‐ σταλμένης, ἡ προτέρα περισπασθήσεται, ὡς τὸ [ὥρα Ῥώμη]. | |
| 20 | ἐὰν δὲ ἡ ὑστέρα ἐκτεταμένη εἴη, ἡ προτέρα, εἴτε μακρὰ εἴτε βραχεῖα ἔσται, ὀξυτονηθήσεται ἐξ ἀνάγκης ὡς τό . καὶ εἰ ἀμφότεραι βραχεῖαι εἶεν, ὀξυτονηθήσεται ἡ προτέρα, ὡς τό . ἐν τοῖς τρισυλλάβοις ἢ τοῖς τετρασυλλάβοις ἢ ἅπερ ἂν πλείους συλλαβὰς ἕξει, ἐὰν ἡ παρατέλευτος συλλαβὴ βραχεῖά ἐστιν, ἡ | |
| 25 | ταύτην προάγουσα ὀξυνθήσεται, ὡς τὸ [Τούλλιος Ὁρτήνσιος]. | |
| ἐὰν ἡ παρατέλευτος θέσει μακρὰ εἴη, αὐτὴ τὴν ὀξεῖαν ἕξει προσῳδίαν, τὴν προάγουσαν δὲ βαρεῖαν ποιήσει ὡς τό . ἐὰν ἡ παρατέλευτος συλλαβὴ φυσικῶς ἐκτεταμένη ἔσται, οὕτως ὥστε τὴν τελευταίαν βραχεῖαν εἶναι, τὴν παρατέλευτον προπερισπά‐ | ||
| 30 | σομεν, ὡς τό . ἐὰν δὲ μακρὰ εἴη ἡ τελευταία, τῇ παρα‐ | |
| τελεύτῳ ὀξεῖαν δώσομεν προσῳδίαν, ὡς τὸ [Ἀθῆναι Φιδῆναι]. | ||
2bis(t) | DE ACCENTIBVS | |
| 1 | Accentus est unius cuiusque syllabae proprius sonus, quem Graeci προσῳδίαν dicunt. accentus quasi | |
| accantus. accentus in graeca lingua sunt VII, in latina V, acutus gravis circumflexus ⏒ longus ⏑ brevis. in omni | ||
| 5 | parte latinae orationis, item ut graecae, aut acutum aut circumflexum accentum poni necesse est, nec amplius quam unum vel hunc vel illum. nam gravis ponitur in pluribus. acutus cum apud Graecos tria loca teneat, ultimam et paenultimam et ei proximam syllabam, apud nos duobus | |
| 10 | tantum locis poni potest, in paenultima, ut praelegistis, aut in ea quae a fine sit tertia, ut praelégimus. cir‐ cumflexus, si pars orationis trium aut amplius fuerit syl‐ labarum, non ponitur nisi paenultimum locum poterit invenire, ut turbâre. monosyllaba, quaecumque positione | |
| 15 | longa fuerint, acutum habebunt accentum, ut píx. quae natura longa erunt, circumflexo accentu pronuntiabuntur, ut rês. in disyllabis, si prior natura loga erit posteriore correpta, prior circumflectetur, ut hôra Rôma; si posterior producta sit, prior, seu longa seu brevis fuerit, acuatur | |
| 20 | necesse est, ut léges sálus; et si ambae breves sint, acuetur prior, ut déus hómo. in trisyllabis tetrasyl‐ labisve aut quae plures syllabas habebunt, si paenultima brevis fuerit, quae eam praecedit acuetur, 〈ut Tullius | |
| Hortensius〉; si paenultima positione loga fuerit, ipsa | ||
| 25 | acutum habebit accentum, praecedentem autem gravem faciet, ut Catúllus. si paenultima naturaliter producta erit, ita ut ultima brevis sit, paenultimam circumflectemus, ut Cethêgus; si autem longa fuerit ultima, paenultimae | |
| acutum dabimus accentum, 〈ut Athenae Fidenae〉. | ||
3 | Τὰ ἑλληνικὰ ὀνόματα, ἐὰν τοῖς αὐτοῖς γράμμασιν προφέρηται, ἑλληνικὰς προσῳδίας ἕξουσιν. καὶ γὰρ ὅταν λέ‐ γωμεν Θυιάς Ναίς, τὴν ὀξεῖαν ἕξει ἡ ὑστέρα προσῳδίαν, καὶ ὡς Θεμιστῶ Καλυψῶ τὴν τελευταίαν περισπᾶσθαι ὁρῶμεν, ὅπερ | |
| 5 | ἑκάτερον ὁ ῥωμαϊκὸς λόγος οὐκ ἐπιδέχεται, εἰ μὴ πάνυ ἀραιῶς χάριν τοῦ διελεῖν τὸν νοῦν, ὡς ἀπαντᾷ ὁ ergo σύνδεσμος, ἐν ᾧ ἡ τελευταία περισπωμένη καταλαμβάνεται. ὁμοίως ὡς τὸ | |
| ἐπίρρημα pone τῇ ὑστέρᾳ ὀξεῖαν ἀναδέχεται, ἵνα μὴ εἴη ῥῆμα. | ||
3bis | Graeca nomina si isdem litteris proferentur, graecos accentus habebunt. nam et cum dicimus 〈Thyias Nais〉, acutum habebit posterior, et cum 〈Themisto Kalypso〉, ultimam circumflecti videmus. quod utrumque latinus | |
| 5 | sermo non patitur, nisi admodum raro sensus discernendi gratia, ut occurrit ergo coniunctio, in qua posterior cir‐ cumflexa deprehenditur. item adverbium pone posteriore | |
| acutum recipit, ne sit verbum. | ||
4 | Ἔστιν δὲ σημεῖον τῆς ὀξείας προσῳδίας I πλάγιον εἰς τὸ μέρος τὸ δεξιὸν ἀναβαῖνον, τῆς βαρείας προσῳδίας ση‐ μεῖον I πλάγιον εἰς μέρος τὸ δεξιὸν καταβαῖνον. τὴν περι‐ σπωμένην σημειοῦται προσῳδίαν C κάτω βλέπον. τὴν μακρὰν | |
| 5 | προσῳδίαν πλαγίῳ τῷ I γράμματι σημειοῦνται, βραχεῖαν C ἄνω βλέποντι. ἀλλὰ ἐν ἐκείνοις τοὺς τόνους, ἐν τούτοις τοὺς χρό‐ | |
| νους γινώσκεσθαι 〈ὁρῶμεν〉. τὴν δασεῖαν τὸ H προσγεγραμ‐ μένον παρέχει· ἐὰν δὲ μὴ εἴη προσγεγραμμένον, ψιλὴν ξηράν. ταύταις προσβάλλουσιν τὴν ὑφέν, ὁπότε δύο ῥήματα ὡς εἰς | ||
| 10 | ἓν τῇ ἐκφωνήσει συνάγομεν, καὶ τὸ σημεῖον αὐτῆς τοῦτο ποιοῦσιν· ἑκατέρου ῥήματος τὰς ἔγγιστα συλλαβὰς ἐπικεκαμ‐ μένῃ ὑποκάτωθεν ῥάβδῳ ζευγνύουσιν, ὡς ἔστιν . ὁμοίως καὶ ἀπόστροφον ὁπόταν φωνῆεν τελικὸν ὑφαιροῦμεν. ταύτην οὕτως σημειοῦνται· πρὸς τὸ ἄνω μέρος τοῦ συμφώνου, οὗ τὸ φωνῆεν | |
| 15 | ὑφῄρηται, ἐπικεκαμμένον ῥαβδίον εἰς αὐτὸ βλέπον τιθέασιν ὡς . | |
4bis | Est autem forma acuti accentus I obliqua in partem dexteram ascendens, gravis forma I obliqua in partem dexteram descendens. circumflexum designat ac‐ centum C deorsum spectans. longum accentum transversa | |
| 5 | I littera notant, brevem C sursum spectante. sed in illis sonos, in his tempora dinosci 〈vide〉mus. aspirationem | |
| H adscripta praestabit; si adscripta non erit, siccitatem: his adiciunt hyphen, cum duo verba quasi in unum pro‐ nuntiatione colligimus, et formam eius hanc faciunt: utri‐ | ||
| 10 | usque verbi proximas syllabas inflexa subter virgula iungunt, ut est ‘Turnus ut ante⏑uolans‘. item apostrophon, cum vocalem ultimam subtrahimus. hanc sic notant: ad caput eius consonantis, cui vocalis subtracta est, inflexam virgulam, quae ad eam spectat, apponunt, ut ‘tanton‘ me | |
| 15 | crimine dignum. | |
5(t) | ΠΕΡΙ ΣΤΙΓΜΗΣ | |
| 1 | Στιγμή ἐστιν σιωπῆς σημεῖον, ἥτις ἐν τῷ ἀναγινώσκειν δίδωσιν ἄδειαν τοῦ τὸ πνεῦμα ἀνακτήσασθαι, μὴ ἐν τῷ συν‐ άπτειν ἐπιλείψῃ. αὗται τρεῖς εἰσιν, ὧν ἡ διαφορὰ τρισὶν νυγμαῖς ἐν διαφόρῳ τόπῳ τεθειμέναις δηλωθήσεται. ὅπου πλήρης ἐστὶν | |
| 5 | ἡ διάνοια, νυγμὴν παρὰ τὸ ἄνω μέρος τοῦ γράμματος τίθεμεν, καὶ ἔστιν ἄνεσις τοῦ σχολάσαι ἐπὶ πλεῖον. ὅπου δὲ τῆς δια‐ νοίας μηδέπω πλήρ〈ους οὔσ〉ης ἀναπνεῦσαι χρῄζουσιν, παρὰ μέσον τὸ γράμμα δώσομεν νυγμήν. ὅπου δὲ πρὸς αὐτῷ τῷ τέλει τοῦ ἀπαρτίσαι τὴν διάνοιαν οὕτως ἀπαρτῶμεν, ὥστε | |
| 10 | εὐθέως τοῦθ’ ὅπερ ἕπεται ὑποβαλεῖν ὀφείλομεν, παρὰ τὸ κάτω | |
| μέρος τοῦ γράμματος τῇ νυγμῇ σημειούμεθα. | ||
5bis(t) | DE DISTINCTIONE | |
| 1 | Distinctio est silentii nota, quae in legendo dat copiam spiritus recipiendi, ne continuatione deficiat. hae tres sunt, quarum diversitas tribus punctis diverso loco positis indicatur. ubi plenus est sensus, punctum ad caput | |
| 5 | litterae ponimus et est liberum cessare prolixius. ubi sensu nondum pleno respirari oportet, ad mediam litteram dabimus punctum. ubi sub ipsum finem implendi sensus ita suspendimus, ut statim id quod sequitur subicere de‐ | |
| beamus, imam litteram puncto notamus. | ||
6(t) | ΠΕΡΙ ΦΩΝΗΣ | |
| 1 | Φωνή ἐστιν ἀὴρ πεπληγὼς αἰσθητὸς ἀκοῇ τὸ ὅσον ἐφ’ ἑαυτῷ ἐστιν. πᾶσα φωνὴ ἢ ἔναρθρός ἐστιν ἢ ἄναρθρος. ἔναρθρός ἐστιν ἣ γράμμασιν καταληφθῆναι δύναται. ἄναρθρός | |
| ἐστιν ἥτις γράφεσθαι οὐ δύναται. | ||
6bis(t) | DE VOCE | |
| 1 | Vox est aer ictus sensibilis auditu, quantum in ipso est. omnis vox aut articulata est aut confusa; arti‐ culata est quae litteris comprehendi potest; confusa est | |
| quae scribi non potest. | ||
7(t) | ΠΕΡΙ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ | |
| 1 | Γράμμα ἐστὶν στοιχεῖον φωνῆς ἐνάρθρου. στοι‐ χεῖον ἐστιν ἑνὸς ἑκάστου πράγματος ἀρχή, παρ’ οὗ λαμβάνεται τὸ ἐπαύξημα καὶ εἰς ὃ ἀναλύεται. συμβαίνει [ἀντὶ τοῦ] ἑκάστῳ γράμματι ὄνομα σχῆμα δύναμις. ὄνομά ἐστιν ᾧ προσαγορεύεται, | |
| 5 | σχῆμα ᾧ σημειοῦται, δύναμις ᾗ ἰσχύει. τῶν γραμμάτων εἰσὶν τὰ μὲν φωνήεντα, τὰ δὲ σύμφωνα. φωνήεντά ἐστιν ἃ καθ’ ἑαυτὰ ἐκφωνεῖται καὶ καθ’ ἑαυτὰ συλλαβὴν ποιῆσαι δύναται. ἔστιν δὲ τὸν ἀριθμὸν πέντε, α ε ι ο ω ου. ἐκ τούτων δύο ι καὶ ου μετέρχονται εἰς τὴν τῶν συμφώνων δύναμιν, ὁπότε ἢ αὐτὰ | |
| 10 | εἰς ἄλληλα ζεύγνυται ἢ μετὰ ἄλλων φωνήεσσιν ζεύγνυται, οἷον . τῶν συμφώνων τὸ εἶδός ἐστιν διπλοῦν. ἔστιν γὰρ ἃ μὲν ἡμί‐ φωνα, ἃ δὲ ἄφωνα. ἡμίφωνά ἐστιν, ἃ καθ’ ἑαυτὰ μὲν ἐκφω‐ νεῖται, ἀλλὰ καθ’ ἑαυτὰ συλλαβὴν ποιῆσαι οὐ δύναται. ἔστιν | |
| δὲ τὸν ἀριθμὸν ἑπτά . ἐκ τούτων διπλοῦν ἐστιν τὸ x. συνέ‐ | ||
| 15 | στηκεν γὰρ ἢ ἐκ τοῦ g καὶ s, ὡς τὸ rex regis, ἢ ἐκ τοῦ c καὶ s, ὡς τὸ pix picis. διὰ τοῦτο γράμμα † ἀρνεῖται. ἄφωνά ἐστιν, ἃ οὔτε καθ’ ἑαυτὰ ἐκφωνεῖσθαι δύναται οὔτε συλλαβὴν ποιῆσαι. ἔστιν δὲ τὸν ἀριθμὸν ἐννέα . ἐκ τούτων περισσά τισιν δοκιμάζεται τὸ k καὶ τὸ q, ὅτι τὸ c γράμμα τὸν τούτων | |
| 20 | τόπον δύναται ἀναπληρῶσαι. καὶ τὸ h τῆς δασείας σημεῖον, οὐχὶ γράμμα ὑπολαμβάνεται. τὸ υ δὲ καὶ τὸ ζ διὰ τὰ ἑλλη‐ | |
| νικὰ ὀνόματα προσβάλλομεν. | ||
7bis(t) | DE LITTERIS | |
| 1 | Littera est elementum vocis articulatae. ele‐ mentum est unius cuiusque rei initium, a quo sumitur in‐ crementum et in quod resolvitur. accidunt uni cuique litterae nomen figura potestas. nomen est quo appellatur, | |
| 5 | figura qua notatur, potestas qua valet. litterarum sunt aliae vocales, aliae consonantes. vocales sunt quae per se proferuntur et per se syllabam facere possunt. sunt autem numero V, a e i o u. ex his duae, i et u, transeunt in consonantium potestatem, cum aut | |
| 10 | ipsae inter se geminantur aut cum aliis vocalibus iun‐ guntur, veluti Juno vates. consonantium species est duplex. sunt enim aliae semivocales, aliae mutae. semi‐ vocales sunt quae per se quidem proferuntur, sed per | |
| se syllabam facere non possunt. sunt autem numero VII, | ||
| 15 | f l m n r s x. ex his duplex est x. constat enim aut ex g et s, ut rex regis, aut ex c et s, 〈ut〉 pix picis, ideoque littera negatur. mutae sunt quae nec per se proferri possunt nec syllabam facere. sunt autem nu‐ mero VIIII, b c d g h k p q t. ex his supervacuae qui‐ | |
| 20 | busdam videntur k et q, quod c littera harum locum possit implere. h quoque aspirationis nota, non littera | |
| existimatur. y et z propter graeca nomina admittimus. | ||
8 | Α γράμμα φωνῆεν, ὅπερ μὲν οὖν καθ’ ἑαυτὸ ποιεῖ συλλαβὴν βραχεῖαν καὶ μακρὰν ὁμοίως δὲ συνεζευγμένον μετὰ ἄλλων καὶ προτασσόμενον καὶ μέσον καὶ ἐπὶ τέλους, ὡς τὸ Ahala· καὶ σημεῖον χρηματισμοῦ, ὁπότε Αὖλον μόνον ση‐ | |
| 5 | μαίνει. e γράμμα φωνῆεν καθ’ ἑαυτὸ ὀνομασθὲν ὁμοίως τε μετὰ ἄλλων ζευχθὲν καὶ βραχείας ποιεῖ συλλαβὰς καὶ μακράς. i γράμμα φωνῆεν ἔσθ’ ὅτε μετερχόμενον εἰς τὴν τῶν συμφώνων δύναμιν καθ’ ἑαυτὸ οὐδὲν ἔλαττον καὶ μετὰ ἄλλων ἐζευγμένον καὶ βραχείας ποιεῖ συλλαβὰς καὶ μακράς. σημεῖον ἀριθμοῦ, | |
| 10 | ὁπότε ἕνα σημαίνει. o γράμμα φωνῆεν καὶ συστέλλεται καὶ ἐκτείνεται καὶ μόνον καὶ μετὰ ἄλλων ζευγνύμενον. u γράμμα φωνῆεν ἔσθ’ ὅτε μετερχόμενον εἰς τὴν τῶν συμφώνων δύναμιν συστέλλεται καὶ ἐκτείνεται καὶ μόνον καὶ μετὰ ἄλλων συνε‐ | |
| ζευγμένον· σημεῖον ἀριθμοῦ, ὁπότε πέντε σημαίνει. | ||
8bis | A littera vocalis, quae quidem per se facit syllabam brevem et longam itemque conexa cum aliis tam praeposita quam media finiensque, ut Ahala; nota etiam praenominis, cum Aulum sola significat. e littera | |
| 5 | vocalis per se nominata itemque cum allis iuncta et bre‐ ves facit syllabas et longas. i littera vocalis interdum transiens in consonantium potestatem per se nec minus aliis sociata tam breves facit syllabas quam longas; nota numeri, cum unum significat. o littera vocalis tam cor‐ | |
| 10 | ripitur quam producitur et singularis et cum aliis copu‐ lata. u littera vocalis non numquam transiens in con‐ sonantium potestatem corripitur produciturque et sola et cum aliis coniuncta; nota numeri, cum quinque | |
| significat. | ||
9 | F γράμμα σύμφωνον ἡμίφωνον ἄρχεται συλλαβὴν | |
| προτασσόμενον καὶ φωνήεντος καὶ ἡμιφώνου, ὡς τό . l γράμμα σύμφωνον ἡμίφωνον ὑγρὸν καὶ προτάσσεται φωνηέντων ἐν συλ‐ λαβῇ καὶ ὑποτάσσεται· προτάσσεται, ὁπότε laudem legem καὶ | ||
| 5 | τὰ τούτοις ὅμοια γράφομεν· ὑποτάσσεται, ὡς τὸ alma. ὑπο‐ τάσσεται ὁμοίως συμφώνοις, ὁπότε Clodium ὀνομάζομεν. ὅταν μόνον τίθεται, Lucium σημαίνει· ὁμοίως ἀριθμόν, ὁπότε πεντήκοντα σημαίνει. m γράμμα σύμφωνον ἡμίφωνον ὑγρὸν καὶ προτάσσεται φωνηέντων καὶ ὑποτάσσεται, ὡς τό . ὑπο‐ | |
| 10 | τάσσεται δὲ καὶ συμφώνοις, ὁπότε λέγομεν· σημεῖον χρη‐ ματισμοῦ, ὁπότε Μάρκον μόνον γεγραμμένον σημαίνει. n γράμμα σύμφωνον ἡμίφωνον ὑγρὸν καὶ προτάσσεται τῶν φωνηέντων καὶ ὑποτάσσεται, ὡς τό . ὁμοίως ὑποτάσ‐ σεται καὶ τοῖς συμφώνοις, ὡς τὸ Cnidius 〈Cynthius〉. | |
| 15 | σημεῖον χρηματισμοῦ, ὁπότε μόνον σημαίνει· ὁμοίως καὶ συμ‐ φώνῳ ὑποτασσόμενον τῷ G Γναῖον, ὃν οἱ παλαιοὶ μὲν Γναίιον, νῦν δὲ χυδαίως συντομώτερον ἀκούομεν Γναῖον, καὶ ἐὰν ὀνό‐ ματος ἕνεκα τίθεμεν. r γράμμα σύμφωνον ἡμίφωνον ὑγρὸν καὶ προτάσσεται καὶ ὑποτάσσεται, ὡς τό . ὁμοίως συμφώνοις | |
| 20 | ὑποτάσσεται, ὡς ἐν τῷ . s γράμμα σύμφωνον ἡμίφωνον καὶ προτάσσεται φωνηέντων καὶ συμφώνων καὶ ὑποτάσσεται φω‐ νήεσιν, ὡς τό . x γράμμα σύμφωνον ἡμίφωνον διπλοῦν ἐν | |
| μέσῳ μόνον μέρει λόγου παρ’ ἡμῖν φωνηέντων προτασσόμενον ὡς τό , ὁπότε δὲ καὶ ἐπὶ τέλους, ὡς τό . ἐν τοῖς ξένοις | ||
| 25 | μόνον ὀνόμασιν πρῶτον τίθεται, ὡς ἐν τῷ Xantho 〈Xenone〉; | |
| σημεῖον δὲ ἀριθμοῦ, ὁπότε δέκα σημαίνει. | ||
9bis | F littera consonans semivocalis incipit syllabam | |
| tam praeposita vocali quam semivocali, ut flumen fons. l littera consonans semivocalis liquida tam praeponitur vocalibus in syllaba quam subiungitur: praeponitur, cum | ||
| 5 | laudem legem et his similia scribimus; subiungitur, tam‐ quam alma; subiungitur item consonantibus, cum Clodium nominamus. cum sola ponitur, Lucium significat; item numerum, cum quiquaginta significat. m littera conso‐ nans semivocalis liquida tam praeponitur vocalibus quam | |
| 10 | subiungitur, tamquam monet commonet. subiungitur et consonantibus, cum agmina dicimus; nota praenominis, cum Marcum sola scripta significat. n littera consonans semivocalis liquida tam praeponitur vocalibus quam sub‐ iungitur, ut natus ante. item subiungitur et conso‐ | |
| 15 | nantibus, ut Chidius Cynthius. nota praenominis, cum sola Numerium significat; item consonanti subiuncta G Gnaeum, quem antiqui Gnaevum, nunc volgo brevius audimus Gnaeum, etiam si nominis causa ponimus. r lit‐ tera consonans semivocalis liquida tam praeponitur voca‐ | |
| 20 | libus quam subiungitur, ut ramus arma; item conso‐ nantibus subiungitur, ut in Crasso. s littera consonans semivocalis tam praeponitur vocalibus consonantibusque quam subiungitur vocalibus, ut satis statis. x littera | |
| consonans semivocalis duplex in media tantum parte | ||
| 25 | locutionum apud nos vocalibus praeposita, ut fraxinus, ali‐ quando finiens, ut vertex. in peregrinis tantum nomini‐ bus prima ponitur, ut in Xantho Xenone; nota numeri, | |
| cum decem significat. | ||
10 | B γράμμα σύμφωνον ἄφωνον καὶ προτάσσεται φωνη‐ έντων καὶ ὑποτάσσεται· προτάσσεται δὲ καὶ ἡμιφώνων, ὡς 〈ἐν〉 τῷ Blesamio· ἔγγιστον τοῦ P γράμματος, καθ’ ὃ πολ‐ λάκις ἀλλάσσεται . c γράμμα σύμφωνον ἄφωνον καὶ προ‐ | |
| 5 | τάσσεται φωνηέντων καὶ συμφώνων καὶ ὑποτάσσεται· καὶ ση‐ μεῖον χρηματισμοῦ, ὁπότε μόνον Γάιον σημαίνει· ὁμοίως ἀριθμοῦ, ὁπότε ἑκατὸν σημαίνει. d γράμμα σύμφωνον ἄφωνον καὶ προ‐ τάσσεται τῶν φωνηέντων καὶ ὑποτάσσεται . ἔγγιστον τῶν γραμμάτων τῶν συμφώνων τούτων , ἃ ὑπεισέρχεται εἰς τὸν | |
| 10 | τόπον τούτου · σημεῖον χρηματισμοῦ, ὁπότε Δέκιμον σημαίνει, ὁμοίως ἀριθμοῦ, ὁπότε πεντακοσίους σημαίνει. g γράμμα σύμ‐ φωνον ἄφωνον καὶ προτάσσεται φωνηέντων καὶ ὑποτάσσεται, | |
| ὡς τό . προτάσσεται δὲ καὶ συμφώνων ὡς ἐν τῷ . h κυ‐ ρίως μὲν δασεῖαν περιέχον, ἀναδεχθὲν δὲ χυδαίως, ὡς ἡμεῖς | ||
| 15 | λέγομεν καταχρηστικῶς, εἰς τὸν ἀριθμὸν τῶν ἀφώνων πάντων [δὲ] τῶν φωνηέντων προτάσσεται, οὐδενὶ ὑποτάσσεται εἰ μὴ συμφώνοις, ὡς ἐν τῷ καὶ ἐν τοῖς ἑλληνικοῖς ὀνόμασιν, ὡς Θῆ‐ βαι. k γράμμα σύμφωνον ἄφωνον σημείου μόνον ἕνεκα τίθεται, ὅταν ἢ καλάνδας μόνον σημαίνει ἢ Καίσωνα . p γράμμα | |
| 20 | σύμφωνον καὶ προτάσσεται φωνηέντων καὶ ὑποτάσσεται, ὡς ἐν τούτοις ·προτάσσεται καὶ συμφώνων, ὡς τὸ [κροτεῖ ἀριστᾷ]· σημεῖον χρηματισμοῦ, ὅταν μόνον Πούβλιον σημαίνει, καὶ ὅταν τοῦ r προτασσόμενον λαὸν ῥωμαῖον καὶ ὑποτασσόμενον τῷ r καὶ προτασσόμενον τοῦ c γράμματος . q γράμμα σύμφω‐ | |
| 25 | νον ἄφωνον ἐκ τῶν c καὶ u γραμμάτων συγκείμενον, σημεῖον χρηματισμοῦ, ὁπότε μόνον σημαίνει, ὁμοίως καὶ τιμῆς ἢ ἀξιώ‐ ματος, ὁπότε δηλοῖ, οὐδὲν δὲ ἔλαττον καὶ δῆμον, ὁπότε αὐτῷ σημειούμεθα · μόνου τοῦ u γράμματος προτάσσεται. t γράμμα σύμφωνον ἄφωνον καὶ προτασσόμενον φωνηέντων καὶ ὑποτασσό‐ | |
| 30 | μενον, ὡς τὸ [ἤνεγκεν προσήνεγκεν]· προτάσσεται καὶ συμφώ‐ νων, ὡς [τραβέα δοκός]· σημεῖον χρηματισμοῦ, ὁπότε μόνον | |
| σημαίνει. τούτοις, ὡς ἐν τῷ ἀνωτέρω 〈εἴρηται〉, συμβαίνει [προσέρχεται] διὰ τὰς ξένας λέξεις τὸ z καὶ τὸ y, ὡς ἐν | ||
| Ζήνωνι καὶ Ὑακίνθῳ. | ||
10bis | B littera consonans muta tam praeponitur voca‐ libus quam subiungitur; praeponitur et semivocalibus, ut in Blesamio; propinqua p litterae, qua saepe mutatur, ut supponunt. c littera consonans muta tam praepo‐ | |
| 5 | nitur vocalibus consonantibusque quam subiungitur, ut capiens scelestus; nota praenominis, 〈cum sola Gaium significat; item〉 numeri, cum centum significat. d littera consonans muta tam praeponitur vocalibus quam sub‐ iungitur, ut datus additus; propinqua litteris consonanti‐ | |
| 10 | bus his, s c g l p r m t, quae succedunt in locum eius, ut 〈asside〉 accipe aggere alliga appara arripe ammitte attende; nota praenominis, cum Decimum significat, item numeri, cum quingentos significat. g littera consonans muta tam praeponitur vocalibus quam subiungitur, ut | |
| 15 | gere aggere; praeponitur et consonantibus, ut in agmine | |
| magno grege glire. h proprie continens aspirationem re‐ cepta volgo in numerum mutarum omnibus vocalibus praeponitur, nulli subiungitur nisi consonantibus, ut in Thrasea Thracia graecisque nominibus, ut Thebae. k lit‐ | ||
| 20 | tera consonans muta notae tantum causa ponitur, cum aut kalendas sola significat aut Kaesonem aut kaput aut kalumniam aut Karthaginem. p littera consonans tam praeponitur vocalibus quam subiungitur, ut in his ponit opponit; praeponitur et consonantibus, ut plaudit prandit; | |
| 25 | nota praenominis, cum sola Publium significat, et cum r praeposita populum romanum et subiecta r rem publicam et praeposita c litterae patres conscripti. q littera consonans muta ex c et u litteris composita, nota praenominis, cum Quintum sola significat, item honoris vel dignitatis, | |
| 30 | cum quaestorem indicat, nec minus populum, cum ea no‐ tamus quirites. soli u litterae praeponitur. t littera consonans muta tam praeponitur vocalibus quam sub‐ iungitur, ut tulit attulit. praeponitur et consonantibus, | |
| ut trabea Aetna; nota praenominis, cum sola Titum signi‐ | ||
| 35 | ficat. his, ut supra dictum est, accedunt propter pere‐ | |
| grinas dictiones z et y, ut in Zenone et Hyazintho. | ||
11(t) | ΠΕΡΙ ΣΥΛΛΑΒΗΣ | |
| 1 | Συλλαβή ἐστιν στοιχεῖον φωνῆεν ἢ στοιχείων σύνοδος διά τινος φωνήεντος συνειλημμένη, τοῦτ’ ἔστιν στοιχείων ἐζευγμένη ἐκφώνησις. συλλαβαὶ λέγονται ἀπὸ τῶν ἑλληνικῶν συλλήψεων. αὗται δὲ ἢ βραχεῖαί εἰσιν ἢ μακραί. βραχείας συνεσταλμένον | |
| 5 | φωνῆεν ποιεῖ, ἢ ὅταν προάγοντος συμφώνου γράμματος φωνῆεν ἐπὶ τέλους συλλαβῆς συστέλλεται, μακρὰς ἐκτεταμένον. ἐν τῇ βραχείᾳ συλλαβῇ χρόνος ἐστὶν εἷς, ἐν τῇ μακρᾷ δύο. αἱ συλλαβαὶ ἢ φύσει μακραί εἰσιν ἢ θέσει. φύσει γί‐ νονται μακραί, ὅταν καταμόνας τὰ φωνήεντα γράμματα ἐκ‐ | |
| 10 | τείνηται, ὡς τὸ a 〈καὶ〉 e ἢ ὅταν δύο, ὡς τὸ ua, ἢ ὅταν τρία, ὡς τὸ uae· θέσει δὲ ὅταν συνεσταλμένον φωνῆεν ἐπιφε‐ ρόμενα ἔχῃ δύο σύμφωνα· καὶ ταῦτα ἢ ἐν τῇ αὐτῇ συλλαβῇ εὑρί‐ σκεται, ὡς τὸ ars, ἢ ἐν τῇ πλησίον, ὡς τὸ amnis, ἢ εἰς δύο συλλαβὰς διῃρημένα, ὡς τὸ arma. ἀλλὰ καὶ τὸ διπλοῦν στοι‐ | |
| 15 | χεῖον x δύο συμφώνων τόπῳ λειτουργεῖ· καὶ τοῦτο δὲ καὶ ἐν τῇ αὐτῇ συλλαβῇ εἴωθεν εἶναι, ὡς τὸ nox, καὶ ἐν τῇ πλησίον, ὡς ἐν τῷ ἄξων. ὁμοίως καὶ φωνῆεν τόπῳ συμφώνου κείμενον, | |
| ὡς τὸ 〈servus iniustus〉. | ||
11bis(t) | DE SULLABA | |
| 1 | Syllaba est littera vocalis vel litterarum coetus per aliquam vocalem comprehensus, hoc est litterarum iuncta enuntiatio. syllabae dicuntur a graecis com‐ prehensionibus. hae autem aut breves sunt aut longae. | |
| 5 | breves correpta vocalis facit aut cum antecedente con‐ sonante littera vocalis in fine syllabae corripitur, longas producta. in brevi syllaba tempus est unum, in longa duo. Syllabae aut natura longae sunt aut positione. na‐ | |
| 10 | tura longae fiunt, cum singulae vocales litterae produ‐ cuntur, ut a et e, aut cum duae, ut ua, aut cum tres, ut uae; positione autem, cum correpta vocalis sequentes habet duas consonantes. et hae aut in eadem syllaba in‐ veniuntur, ut ars, aut in proxima, ut amnis, aut in duas | |
| 15 | syllabas divisae, ut arma. sed et duplex littera x duarum consonantium loco fungitur. haec quoque et in eadem syllaba solet esse, ut nox, et in proxima, ut axis. item | |
| et vocalis loco consonantis posita, ut servus iniustus. | ||
12(t) | ΠΕΡΙ ΚΟΙΝΗΣ ΣΥΛΛΑΒΗΣ | |
| 1 | Κοιναὶ συλλαβαὶ γίνονται τρόποις τέτρασιν· πρώτῳ, ἐὰν συνεσταλμένῳ φωνήεντι ἐπιφέρηται δύο σύμφωνα, ὧν τὸ μὲν προηγούμενόν ἐστιν ἄφωνον, τὸ δὲ δεύτερον ὑγρὸν ἀμετά‐ βολον. βραχεῖα γάρ ἐστιν ἐν τούτῳ · μακρὰ δὲ ἐν τούτῳ, | |
| 5 | ἐὰν δὲ δύο σύμφωνα εἰς δύο συλλαβάς εἰσιν διῃρημένα, οὐ γίνεται κοινή, ἀλλὰ θέσει μακρά, ὡς ἐν τῷ ἀνωτέρω ἀνηνέγ‐ καμεν [τοῦτ’ ἔστιν] · οὔτ’ ἐὰν ἡμίφωνον εἰς τὸ αὐτὸ μετὰ τοῦ ἀμεταβόλου συνέλθῃ . ἑτέρῳ τρόπῳ γίνονται κοιναί, ὅταν φωνήεντι ἐκτεταμένῳ ἐπιφέρηται φωνῆεν· βραχεῖα ἐν | |
| 10 | τούτῳ , μακρὰ δὲ οὕτως . φύσει γὰρ μακρόν ἐστιν τὸ ο στοι‐ χεῖον, ὅπερ ἐν τοῖς ἀνωτέρω ἀντὶ βραχείας παρείληπται. τρίτῳ, ὅταν βραχείᾳ συλλαβῇ εἰς μέρος λόγου περαιουμένῃ ἐπιφέρηται φωνῆεν· ἔστιν γὰρ 〈μακρὰ ἐν τούτῳ〉 βραχεῖα ἐν τούτῳ . τετάρτῳ τρόπῳ, ἐὰν λήγῃ εἰς σύμφωνον καὶ ἐπιφέρηται [ἢ] τὸ | |
| 15 | h στοιχεῖον. ἔστιν δὲ βραχεῖα οὕτως , μακρὰ δὲ οὕτως . | |
12bis(t) | DE COMMVNIBVS SYLLABIS | |
| 1 | Communes syllabae fiunt modis IIII: primo, si correpta vocalis excipiatur a duabus consonantibus, qua‐ rum prior sit muta, sequens liquida. brevis enim est in hoc, | |
| 5 | tune Clytaemestrae foedasti uiscera ferro; longa autem in hoc, Cyclops, Aetnaeus cultor, Neptunia proles. at si duae consonantes in duas syllabas fuerint divisae, non fit communis, sed positione longa, ut supra retulimus, | |
| 10 | ‘hoc erat alma parens‘; nec si semivocalis in unitatem cum liquida veniat, ut sors. altero modo fiunt communes, cum vocalis producta excipitur a vocali: brevis sic, ‘te Corydon o Alexi‘, longa vero sic, ‘Inoo Melicertae‘. Na‐ tura enim longa est o littera, quae supra pro brevi re‐ | |
| 15 | cipitur. tertio modo, ubi brevis syllaba finiens partem orationis a vocali 〈excipitur〉: est enim 〈longa in hoc〉, hic, ait, et nostris inluserat aduena regnis, brevis in hoc, itur in antiquam siluam, stabula alta ferarum. | |
| 20 | quarto modo, si desinat in consonantem et excipiatur a littera h [aut]: est enim brevis sic, | |
| hic uir, hic est, tibi quem promitti saepius audis; longa vero sic, | ||
| terga fatigamus hasta, nec tarda senectus. | ||
13(t) | ΠΕΡΙ ΛΕΞΕΩΣ | |
| 1 | Λέξις ἐστὶν ἐκ συλλαβῶν ὡρισμένη μετὰ σημασίας βεβαίας ῥῆσις . τινὲς λέξεις εἰσὶν ἁπλαῖ, ὡς τό , τινὲς σύνθε‐ ται . ἐκ τῶν συνθέτων λέξεών τινες γίνονται ἐκ δύο ἀπολει‐ πόντων, ὡς τὸ [ἡμικέφαλον], ὁπότε νοεῖται ἡμίσεια κεφαλή· | |
| 5 | τινὲς ἐξ ἀπολείποντος καὶ τελείου , ᾧ σημαίνεται ἐκτὸς θαλάσ‐ σης· 〈τινὲσ〉 ἐκ τελείου καὶ ἀπολείποντος, ὡς τὸ [κεραταύλης], | |
| ὁπότε νοεῖται ὁ κέρατι ᾄδων· τινὲς ἐκ δύο τελείων . | ||
13bis(t) | DE DICTIONE | |
| 1 | Dictio est ex syllabis finita cum significatione certa locutio, ut est dico facio. quaedam dictiones sunt simplices, ut facio, quaedam compositae, ut conficio. ex compositis dictionibus quaedam fiunt ex duobus imper‐ | |
| 5 | fectis, ut sinciput, cum intellegatur sematum caput; quae‐ dam ex imperfecto et integro, ut est cismare, quo signi‐ ficatur citra mare; quaedam ex integro et imperfecto, ut est cornucen, cum intellegatur cornu canens; quaedam | |
| ex duobus integris, ut est omnipotens. | ||
14(t) | ΠΕΡΙ ΛΟΓΟΥ | |
| 1 | Λόγος ἐστὶν στόματος ἀφεθεῖσα καὶ διὰ λέξεων συντεταγμένη ἐκφώνησις, οἷον [ἐκ] στόματος λογισμὸς ἢ λόγος. λόγου μέρη εἰσὶν ὀκτώ, ὄνομα ἀντωνυμία ῥῆμα μετοχὴ ἐπίρ‐ ρημα πρόθεσις σύνδεσμος παρένθεσις· τισὶν δὲ δοκεῖ καὶ προ‐ | |
| 5 | σηγορία. | |
14bis(t) | 〈DE ORATIONE〉 | |
| 1 | Oratio est ore emissa et per dictiones ordi‐ nata pronuntiatio, velut oris ratio. orationis partes sunt octo, nomen pronomen verbum participium adverbium praepositio coniunctio interiectio; quibusdam videtur et | |
| 5 | appellatio. | |
15(t) | 〈ΠΕΡΙ ΟΝΟΜΑΤΟΣ〉 | |
| 1 | Ὄνομά ἐστιν μέρος λόγου μετὰ πτώσεως ἄνευ χρόνου πρᾶγμα ἐνσώματον 〈ἢ ἀσώματον〉 σημαῖνον κυρίως [ἢ ἰδίως] ἢ κοινῶς· κυρίως, ὡς τό , κοινῶς, ὡς τό . ὄνομα λέγεται, ὅτι ἓν ἕκαστον πρᾶγμα σημαίνει, ὡς παρασημείωσις ἀνῃρημένης | |
| 5 | τῆς μέσης συλλαβῆς διὰ συγκοπήν, 〈ἢ〉 ἀπὸ τῆς ἑλληνικῆς ἀρ‐ χῆς. * τὰ ὀνόματα ἅπερ ἰδικῶς καὶ κυρίως λέγεται, ὁμοίως ἅπερ ἂν μονογενῆ καὶ μόνα ἐστίν, τῶν θεῶν , ἀνθρώπων, ὡς τό , πόλεων , ἐπαρχιῶν νήσων ὀρέων, ὡς τό ποταμῶν . τῶν κυρίων ὀνομάτων ἃ μέν εἰσιν χρηματισμοί, | |
| 10 | ἅτινα τῶν ὀνομάτων τῶν ἐθνικῶν προτάσσεται, ὡς . ἄλλα κύρια ἐθνικά, ἅτινα ἀπὸ τοῦ γένους καὶ τοῦ ἔθνους κάτεισιν . ἃ δὲ συνώνυμα, ἃ τοῖς ὀνόμασιν τοῖς ἐθνικοῖς ὑποτάσσεται, ὡς τό , συντάσσεται γὰρ οὕτως . ἃ δὲ παρώνυμα, ἃ τοῖς συνωνύμοις ἔκ τινος λογισμοῦ ἢ ἀρετῆς προσβάλλεται καὶ | |
| 15 | τὰ τούτοις ὅμοια. | |
15bis(t) | 〈DE NOMINE〉 | |
| 1 | Nomen est pars orationis cum casu sine tem‐ pore rem corporalem 〈aut incorporalem〉 significans pro‐ prie communiterve; proprie, 〈ut〉 Roma Tiberis, commu‐ niter, 〈ut〉 civitas flumen. nomen dicitur, quod unam | |
| 5 | quamque rem notat, quasi notamen sublata media syllaba per syncopen, vel a graeca origine παρὰ τὸ ὄνομα. [nota tamen] * nomina quae specialiter proprieque dicuntur, item quae unica et sola sunt deorum, ut Juppiter, homi‐ num, 〈ut〉 Romulus, urbium, ut Roma, provinciarum, ut | |
| 10 | Africa, insularum, ut Sicilia, montium, 〈ut〉 Apenninus Pyrenaeus, fluminum, ut Pactolus. propriorum nominum alia sunt praenomina, quae nominibus gentiliciis prae‐ ponuntur, 〈ut〉 Marcus Publius; alia propria gentilicia, quae a familia et gente descendunt, ut Porcius Cornelius; | |
| 15 | alia cognomina, quae nominibus gentiliciis subiunguntur, 〈ut〉 Cato Scipio. ordinantur enim sic, Marcus Porcius Cato, Publius Cornelius Scipio; alia agnomina, quae co‐ gnominibus ex aliqua ratione aut virtute adduntur, ut | |
| Africanus Creticus et his similia. | ||
16 | Προσηγορικὰ ὀνόματά εἰσιν, ἅτινα γενικῶς καὶ | |
| κοινῶς λέγεται. ταῦτα εἰς δύο εἴδη διαιρεῖται. ἃ μὲν γὰρ αὐτῶν σημαίνει πράγματα ἐνσώματα, ἅτινα καὶ ἰδεῖν καὶ ὧν ἅψασθαι δυνατόν, καὶ παρά τινων ἐπικλήσεις προσαγορεύονται, | ||
| 5 | ὡς τὸ ἄνθρωπος δένδρον βόσκημα, ἅτινα ἡμεῖς ἐνσώματα κα‐ λοῦμεν. ἃ δὲ καὶ παρά τινων προσηγορίαι λέγονται καὶ ἔστιν ἀσώματα, ἅτινα τῷ νῷ μόνον καταλαμβάνεται, ἀλλ’ οὔτε ἰδεῖν οὔτε ἅψασθαι αὐτῶν δυνατόν, ὡς ἔστιν εὐσέβεια δικαιο‐ σύνη κόσμος ἀξίωμα εὔροια διδασκαλία. ταῦτα ἡμεῖς προση‐ | |
| 10 | γορικὰ λέγομεν. | |
16bis | Appellativa nomina sunt quae generaliter | |
| communiterque dicuntur. haec in duas species dividuntur. alia enim significant res corporales, quae videri tangique possunt, et a quibusdam vocabula appellantur, ut homo | ||
| 5 | arbor pecus, quae nos corporalia vocamus; alia quae 〈a〉 quibusdam appellationes dicuntur et sunt incorporalia, quae intellectu tantummodo percipiuntur, verum neque videri nec tangi possunt, ut est pietas iustitia decus di‐ | |
| gnitas facundia doctrina. ea nos appellativa dicimus. | ||
17 | Τῷ ὀνόματι συμβαίνει ταῦτα, εἶδος γένος σχῆμα ἀριθμὸς πτῶσις. εἶδός ἐστιν ᾧ νοεῖται, ἢ κύριον εἴη τὸ ὄνομα ἢ προσηγορικόν. γένη τῶν ὀνομάτων εἰσὶν τέσσαρα, ἀρσενικόν 〈θηλυκὸν οὐδέτερον κοινόν. ἀρσενικόν ἐστιν οὗ προτάσσεται | |
| 5 | οὗτος, ὡς οὗτος ὁ διδάσκαλοσ〉· θηλυκόν ἐστιν οὗ προτάσσεται αὕτη, ὡς αὕτη ἡ σχολή· οὐδέτερόν 〈ἐστιν〉 οὗ προτάσσεται τοῦτο, ὡς τοῦτο τὸ σκρίνιον· κοινόν ἐστιν οὗ προτάσσεται ὁ καὶ ἡ καὶ τό . ἔστιν καὶ ἐπίκοινα ὀνόματα, ἃ οἱ Ἕλληνες προσαγορεύουσιν, ὁπότε ὅπερ ἀναγκαίως ἀρσενικῷ γένει ἐκφω‐ | |
| 10 | νεῖται καὶ θηλυκῷ νοεῖται, ἢ τοὐναντίον 〈ὅπερ〉 θηλυκῷ ἐκ‐ φωνεῖται καὶ ἀρσενικῷ παραλαμβάνεται, ὡς τὸ στρουθός ἀετός χήν γαλῆ. σχήματα τῶν ὀνομάτων ἐστὶν δύο, ἁπλοῦν καὶ σύνθετον, ἁπλοῦν ὡς τό . συντίθεται δὲ ὀνόματα τρόποις τέτρασιν· ἐκ δύο τελείων, ὡς τὸ προάστειον· ἐκ δύο ἀπολει‐ | |
| 15 | πόντων, ὡς τὸ [τεχνίτης], ἐκ τελείου καὶ ἀπολείποντος, ὡς τὸ [ἀδρανής τεχνίτης], ἐξ ἀπολείποντος καὶ τελείου , ἐνίοτε ἐκ | |
| πλειόνων, ὡς τὸ ἀκαταμάχητος ἀνεκπολέμητος ἀνεκδυσώπητος. | ||
17bis | Nomini accidunt haec, qualitas genus figura numerus casus. qualitas est qua intellegitur proprium sit nomen an appellativum. genera nominum sunt IIII, ma‐ sculinum femininum 〈neutrum commune. masculinum est | |
| 5 | cui praeponitur hic, ut hic praeceptor; femininum〉 est cui praeponitur haec, ut haec schola; neutrum 〈est〉 cui praeponitur hoc, ut hoc scrinium; commune est cui prae‐ ponitur hic et haec et hoc, 〈ut hic et haec et hoc〉 felix. sunt et promiscua, quae Graeci ἐπίκοινα appellant, cum | |
| 10 | quod necessarie masculino genere pronuntiatur etiam fe‐ minino intellegitur, vel contra 〈quod〉 feminino pronun‐ tiatur etiam masculino 〈accipitur〉, ut passer aquila an‐ ser mustela. figurae nominum sunt duae, simplex et composita, simplex, 〈ut〉 felix, 〈composita, ut infelix〉. com‐ | |
| 15 | ponuntur 〈autem〉 nomina modis IIII: ex duobus integris ut suburbanum, ex duobus corruptis, ut opifex 〈artifex〉, ex integro et corrupto, ut ineptus [artifex], ex corrupto et integro, ut armipotens, aliquando ex pluribus, ut in‐ | |
| explorabilis inexorabilis. | ||
18 | Ἀριθμοί εἰσιν δύο, ἑνικός, ὡς τὸ οὗτος ὁ Κάτων, πληθυντικός, ὡς τὸ οὗτοι οἱ Κάτωνες. ἔστιν δέ τινα ὀνόματα ἀεὶ πληθυντικά, ὡς τὸ ῥύποι τείχη· τινὰ τὸν ἑνικὸν καὶ πλη‐ θυντικὸν ἀριθμὸν κοινῶς σημαίνει, ὡς τὸ ἡμέρα νεφέλη· τινὰ | |
| 5 | τῇ μὲν θέσει ἑνικά, τῷ δὲ νῷ πληθυντικά, ὡς τὸ δῆμος ἐκ‐ κλησία· τινὰ τῇ 〈μὲν〉 θέσει πληθυντικά, τῷ δὲ νῷ ἑνικά, ὡς | |
| τὸ Κῦμαι Ἀθῆναι Θῆβαι. | ||
18bis | Numeri sunt II, singularis, ut hic Cato, pluralis, ut hi Catones. sunt autem quaedam nomina semper pluralia, ut sordes moenia. quaedam singularem pluralemque numerum communiter significant, ut dies | |
| 5 | nubes; quaedam positione singularia, intellectu pluralia, ut populus contio; quaedam positione pluralia, intellectu | |
| singularia, ut Cumae Athenae Thebae. | ||
19 | Πτώσεις εἰσὶν ἕξ, ὀνομαστικὴ γενικὴ δοτικὴ αἰτια‐ τικὴ κλητικὴ ἀφαιρετική, ἣ καὶ ἀπενεκτική. προσβάλλεται παρὰ τῶν ἐπιμελεστέρων καὶ ἑβδόμη πτῶσις. ἀεὶ ἡ ἀπενεκτι‐ κὴ ἑνὶ τρόπῳ ἐκφέρεται, ὅταν ἀπὸ προσώπου ἢ ἀπὸ τόπου ἢ | |
| 5 | ἀπὸ πράγματος ἀφαιρεθέν τι 〈σημαίνηται〉, οἷον ‘ἀπὸ Αἰνείου τὴν ῥίζαν [τὸ γένος] κατάγει Ῥωμύλος, ἀπὸ Ῥώμης εἰς Ἀφρι‐ κὴν ἐπάνεισιν, ἀπὸ τῶν βιβλίων τῶν Κικέρωνος νενόηται‘. ἡ δὲ ἑβδόμη πτῶσις τρόποις τέτρασιν ἐκφέρεται· πρώτῳ, ὅταν ἐν προσώπῳ 〈ἢ ἐν τόπῳ〉 ἢ ἐν πράγματι νοῆται, οἷον ‘ἐν τῷ | |
| 10 | Σκηπίωνι ἡ στρατιωτικὴ ἀρετὴ ἐξέλαμψεν, ἐν τῷ ὄρει τῷ Καυ‐ | |
| κάσῳ ποινὰς ἔτεισεν Προμηθεύς, ἐν τῷ ἀνδριάντι Κικέρωνος ἡ νίκη ἡ τῶν συνωμοτῶν ἐγγράφεται‘, καὶ ἑρμηνεύεται τὸ τοιοῦτο σχῆμα διὰ τῆς δοτικῆς . ὃς κανὼν καὶ ἐν τοῖς ὀνόμασιν τῆς δευτέρας κλίσεως, ὧν καὶ ἡ ἀφαιρετικὴ καὶ ἡ δοτικὴ ἡ αὐτή | ||
| 15 | ἐστιν, παραφυλάττεται καὶ ἐν τοῖς ὀνόμασιν τῆς τρίτης κλίσεως, ὧν ὁμοίως ἡ ἀπενεκτικὴ καὶ 〈ἡ〉 δοτικὴ ἡ αὐτή ἐστιν, οἷον δευτέρῳ, ὅταν ἀπενεκτικαὶ συνεζευγμέναι γενικῇ ἑρμηνεύονται ἑλληνικῇ, οἷον . τρίτῳ τρόπῳ, ὅταν τοῦτο τὸ σχῆμα τὸ ἑλλη‐ νικόν ῥωμαϊστὶ εἴπωμεν, ἐλπίδι τοῦ δύνασθαι, προαιρέσει τοῦ | |
| 20 | λῃστεύειν, σχήματι τοῦ ἐπιβουλεύειν . τετράτῳ τρόπῳ * ὡς ἐν ἐκείνῳ * λέγομεν γὰρ οὕτως ‘μηδενὸς φόβου τῶν πολεμίων εἰς τὰς παρεμβολὰς εἰσεπήδησεν, μηδεμιᾶς ἐλπίδος δυνάμει περιγενέσθαι χάρακι καὶ τάφρῳ τὰ τείχη περιβάλλει, οὐδένων φυλάκων τὸ παλλάδιον ἡρπάγη, μηδεμιᾶς ἐνέδρας φανερῶς ἐνικήθη | |
| 25 | ὁ πολέμιοσ‘. πανταχοῦ γὰρ ἐπιλείπει ὁ ῥωμαϊκὸς λόγος, δηλαδὴ διὰ τοῦτο, ὅτι δύο ἀπενεκτικαὶ [καὶ] ὀνοματικαί εἰσιν συνε‐ ζευγμέναι· ὡς εἰ ἡ μία μετοχικὴ εἴη, οὐκ ἐπιλείπει ὁ ῥωμαϊκὸς λόγος, ἀλλὰ πλήρης ἐστίν, ὥσπερ ἐν τοῖς ἀνωτέρω καὶ τὰ | |
| λοιπὰ ἃ ἐν τῷ δευτέρῳ τρόπῳ ἐξεθέμεθα. | ||
19bis | Casus sunt VI, nominativus genetivus dativus accusativus vocativus ablativus. adicitur a diligentio‐ ribus etiam septimus casus. semper ablativus uno modo profertur, cum a persona aut a loco aut a re ablatum | |
| 5 | quid 〈significetur〉, veluti ‘ab Aenea stirpem deducit Ro‐ mulus, ab urbe in Africam redit, a libris Ciceronis in‐ tellectum est‘. septimus vero casus modis IIII profertur: primo, cum in persona 〈aut in loco〉 aut in re intellegi‐ tur, veluti ‘in Scipione militaris virtus enituit, in monte | |
| 10 | Caucaso poenas luit Prometheus, in statua Ciceronis victoria coniuratorum 〈in〉scribitur‘, et interpretatur talis | |
| figura per dativum, ἐν τῷ Σκηπίωνι, ἐν τῷ Καυκάσῳ, ἐν τῷ ἀνδριάντι. quae regula etiam in nominibus secundae declinationis, quorum ablativus et dativus idem est, ob‐ | ||
| 15 | servatur et in nominibus tertiae declinationis, quorum item ablativus et dativus idem est, veluti ab hac securi 〈ab hoc〉 suavi. secundo, cum ablativi copulati genetivo interpretantur graeco, veluti ‘ducente dea elapsus est Aeneas ἡγουμένης τῆς θεοῦ ἐξώλισθεν Αἰνείας, incusante | |
| 20 | Cicerone victus 〈est〉 Catilina κατηγοροῦντος Κικέρωνος ἡττήθη Κατιλίνας, studente Sacerdote differentia inventa est σπουδάζοντος Σακέρδωτος ἡ διαφορὰ ηὑρέθη‘. tertio modo, cum hanc figuram graecam ἐλπίδι τοῦ δύνασθαι, προαιρέσει τοῦ λῃστεύειν, σχήματι τοῦ ἐπιβουλεύειν latine | |
| 25 | dixerimus ‘spe posse, voluntate latrocinandi, consilio insi‐ diandi‘. quarto modo* veluti in illo* dicimus enim sic ‘nullo timore hostium castra irrupit, nulla spe per vim potiundi vallo fossaque moenia circumdat, nullis custodi‐ bus palladium ereptum est, nullis insidiis palam victus | |
| 30 | est hostis‘. ubique enim deficit latinus sermo, scilicet ideo, quoniam duo ablativi nominales sunt copulati; quodsi unus participialis sit, non deficit latinus sermo, sed ple‐ nus est, ut supra ‘ducente dea elapsus 〈est〉‘ et cetera | |
| quae in secundo modo exposuimus. | ||
20 | Τινὰ ἔτι εὑρίσκεται ἃ καμφθῆναι καὶ κλιθῆναι οὐ δύναται, ὡς τὸ χρήσιμος οὐδέν· τινὰ δυσὶν ἢ τρισὶν 〈πτώσε‐ σιν〉 μόνον ὀνομαστικῇ καὶ κλητικῇ πτώσει, καὶ τὸ opis: | |
| opis γὰρ καὶ opem καὶ ope εὑρίσκομεν. | ||
20bis | Quaedam etiam inveniuntur quae flecti de‐ clinarique non possunt, ut frugi nihili. quaedam duobus vel tribus 〈casibus〉 tantum, ut Juppiter nominativo et vocativo casu, et opis; opis enim et opem et ope inve‐ | |
| 5 | nimus. | |
21 | Ἔστιν ὀνόματα ἃ ἔθνος σημαίνει, ὡς τὸ Φρύξ Γαλάτης Σπάνος· ἄλλα ἀριθμόν, ὡς τὸ εἷς δύο· ἄλλα τάξιν, ὡς τὸ πρῶτος δεύτερος· ἄλλα ποιότητα, ὡς τὸ κακός ἀγα‐ θός κόσμιος λευκός μέλας· ἄλλα ποσότητα, ὡς τὸ μακρός | |
| 5 | ὑψηλός μέγας ὑψηλός κοῖλος· τινὰ ἀπὸ τρόπων, ὡς 〈τὸ〉 ἀνει‐ μένος ἡδύς χαρίεις τραχύς θρασύς· τινὰ δὲ οἰωνιστικά, ὡς τὸ ζωτικός αἰώνιος περιών· ἄλλα ἀπὸ τῶν συμβαινόντων ἢ τῶν | |
| παρεπομένων εἰλημμένα, ὡς τὸ μακάριος πλούσιος πένης. | ||
21bis | Sunt nomina quae gentem significant, ut Afer Dacus Hispanus; alia numerum, ut unus duo, alia ordi‐ nem, ut primus secundus; alia qualitatem, ut malus bonus decorus albus niger; alia quantitatem, ut proculus altus | |
| 5 | magnus sublimis humilis; quaedam a moribus, ut re‐ missus lepidus facetus asper ferox; quaedam ominalia, ut vitalis saecularis superstes; alia ab accidentibus vel | |
| sequentibus tracta, ut beatus dives pauper. | ||
22 | Ἔστιν τινὰ πρωτότυπα, ὡς τὸ ὄρος πηγή Πη‐ λεύς Αἰακός· τινὰ παραγωγά, ὡς τὸ ὀρεινός πηγαῖος Πηλεί‐ δης Αἰακίδης, ἅπερ οἱ Ἕλληνες πατρωνυμικὰ προσαγορεύουσιν, τινὰ κτητικά, ὡς τὸ Πηλεῖος 〈Αἰάκειοσ〉. ἐκ τούτου τοῦ | |
| 5 | εἴδους . ἔστιν δὲ καὶ ὑποκοριστικά, ἃ εἰς μείωσιν τῶν ἀπο‐ λύτων ὀνομάτων γίνεται ἄνευ τινὸς συγκρίσεως . ἐκεῖνο 〈δὲ〉 μέμνησο, ὅτι ἀεὶ τὰ ὑποκοριστικὰ τοῖς ἰδίοις γένεσιν ὅθεν ὁρ‐ μᾶται συμφωνεῖ, ὀλίγα διαφωνεῖ, ὡς τὸ σεῦτλον σευτλίον, μαλάχη μαλάχιον, [ἀρτοκόπος ἀρτοκόπιον ξίφος] . τὰ μονό‐ | |
| 10 | πτωτα δὲ ὀνόματα καὶ ταῦτα ἃ φύσει ἑνικά ἐστιν, τοῦτ’ ἔστιν τὰ στοιχεῖα, ὁμοίως τῶν ποταμῶν καὶ τῶν ὀρῶν τὰ ὀνό‐ ματα κύρια, ὁμοίως αἱ ἑορταί, ὁμοίως τῶν γραμμάτων τὰ στοι‐ χεῖα, ὁμοίως οἱ ἀριθμοί, μείωσιν, ὃ οἱ Ἕλληνες ὑποκορισμὸν καλοῦσιν, οὐκ ἀναδέχεται. 〈ἔστιν καὶ ἃ παρὰ τούτων ῥημα‐ | |
| 15 | τικὰ λέγεται〉, ἡμεῖς δὲ οὐκ ἀνοήτως ἐροῦμεν, ὡς ἔστιν ἀπὸ τοῦ λέγω ῥήματος καὶ ἅρπαξ καὶ πλήκτης, ἐκ τούτου ὅτι | |
| ἁρπάζω καὶ πλήσσω. | ||
22bis | Sunt quaedam primae positionis, ut mons fons Peleus Aeacus; quaedam derivativa, ut montanus fontanus Pelides Aeacides, quae Graeci patronymica ap‐ pellant; quaedam possessiva, ut Peleius Aeaceus. ex hac | |
| 5 | specie ‘Aeneia puppis prima tenet‘ et Romuleoque recens horrebat regia culmo. | |
| sunt et deminutiva, quae in deminutione absolutorum no‐ minum fiunt sine ulla comparatione, ut parvus parvulus, adulescens adulescentulus. illud vero memineris, quod sem‐ | ||
| 10 | per deminutiones generibus suis unde oriuntur consonant, pauca dissonant, ut haec rana hic ranunculus, glandium glandicula, beta betaceus, malva malvaceus, pistrinum pistrilla, ut Terentius in Adelphis ensis ensicula et ensi‐ culus: Plautus [in singula et] in Rudente. monoptota | |
| 15 | vero nomina et haec quae natura singularia sunt, id est elementa, item fluminum et montium nomina propria, item dies festi, item litterarum elementa, item numeri, deminutionem, quod Graeci ὑποκορισμόν appellant, non recipiunt. 〈sunt etiam quae ab his ῥηματικά dicuntur〉, | |
| 20 | nos non absurde verbalia dixerimus, ut est a verbo lego lectio et raptor et percussor ex eo quod 〈est〉 rapio et | |
| percutio. | ||
23 | Τινὰ δὲ γενικά ἐστιν, οἷς πολλὰ περιέχεται ἀνό‐ | |
| μοια, ὡς τὸ ζῷον δένδρον. ἐκ τούτων δὲ γεννᾶται ἴδια, ἃ διαιρεῖται καὶ λεπτύνεται ἀπὸ τῆς ἰδίας ἀρχῆς τῆς γενικῆς, ὡς τὸ ἄνθρωπος ἵππος ταῦρος δάφνη πίτυς ὀξέα. τινὰ δὲ πεποιη‐ | ||
| 5 | μένα ἐκ τῶν ἤχων ἢ ἀπὸ τῶν φωνῶν, ὡς τὸ τρισμός, κραυγή, ὁ ἦχος τοῦ χαλκοῦ, χρεμετισμὸς ἵππων, ὀλολυγμός, βρυχηθμός, μυκηθμός. τινὰ δὲ κάτεισιν ἀπὸ τῶν ἐπιρρημάτων, ὡς τὸ ἐχθεσινός σημερινός αὐρινός ὀψινός σφοδρός ταχύς. ἄλλα ἀπὸ τῶν μετοχῶν πεπλασμένα, ὡς τὸ παίζων ἐπαινῶν δακρύων ἀσθμαί‐ | |
| 10 | νων μαινόμενος τεθνηξόμενος, χάσκων ὁ χαίνων, κρούστης ὃς κρούει, μετερχόμενος. ἔστιν ἔτι ἃ οἱ Ἕλληνες ἐπίθετα λέγουσιν, ἃ τοῖς ἑκάστου προσώποις προσβάλλεται ἐπαίνου χάριν ἢ ψόγου, οἷον, ἢ ἐν ψόγῳ . ἀλλὰ ταῦτα πάντα, εἰ καὶ τὰ μάλιστα εἴδη ἐστὶν ὀνομάτων ἀπολύτως μέντοι ὀνόματα λέγεται καὶ | |
| 15 | ἑκάστου πράγματος ἢ προσώπου προτάσσεται. | |
23bis | Quaedam generalia sunt, quibus multa con‐ | |
| tinentur dissimilia, ut animal arbor. ex his nascuntur specialia, quae dividuntur et minuuntur originibus suis generalibus, ut homo equus taurus laurus pinus fraxinus. | ||
| 5 | quaedam facta a sonis vel a vocibus, ut stridor clangor tinnitus hinnitus ululatus fremitus mugitus. quaedam de‐ scendunt ab adverbiis, ut hesternus hodiernus crastinus serus nimius citus. alia a participiis figurata, ut ludi‐ bundus laudabundus lacrimabundus anhelabundus furi‐ | |
| 10 | bundus moribundus, hiulcus qui hiat, petulcus qui petit. sunt etiam quae Graeci 〈ἐπίθετα〉 dicunt, quae cuiuscum‐ que personis adiciuntur laudandi gratia vel vituperandi: laudandi, veluti Lausus equum domitor debellatorque ferarum, | |
| 15 | vituperandi, veluti ‘et ipse doli fabricator Epios‘. sed haec omnia quamquam species sunt nominum, absolute tamen nomina dicuntur et quibusque rebus personisve praepo‐ | |
| sita sunt. | ||
24 | Τινὰ ὀνόματά εἰσιν ἃ καθ’ ἑαυτὰ ἄνευ ἑτέρου μέρους λόγου προσβοηθείας νοηθῆναι οὐ δύναται, ὡς πατήρ | |
| ἀδελφός· ἀναδέχονται γὰρ ἑαυτοῖς καὶ ἐκεῖνα, δι’ ὧν νοεῖται. ταῦτα παρὰ τῶν Ἑλλήνων τῶν πρός τι προσαγορεύονται, τοῦτ’ | ||
| 5 | ἔστιν πρός τι. ἔστιν καὶ ὅμοια τοῦτ’ ἔστιν πρός τι κατά | |
| τινα τρόπον προσέχοντα, ὡς τὸ δεξιός ἀριστερός. | ||
24bis | Quaedam nomina sunt quae per se sine alterius partis orationis amminiculo intellegi non possunt, | |
| ut pater frater; recipiunt enim sibi et illa per quae in‐ telleguntur. haec a Graecis τῶν πρός τι appellantur, id est | ||
| 5 | ad aliquid. sunt et similia τῶν πρός τί πως ἔχοντα, id est ad aliquid quodam modo attendentia, ut dexterior | |
| sinisterior. | ||
25 | Ἔστιν τέ τινα ὁμώνυμα, ἃ μιᾷ προσηγορίᾳ πλείονα σημαίνει, ὡς τὸ ἔγγονος τάξις. σημαίνει γὰρ καὶ ὡρισμένον εὐγενείας βαθμὸν καὶ πραγμάτων μαμμῴων καταφαγᾶν. ὁμοίως τὸ acies καὶ ὀφθαλμῶν λέγεται καὶ σιδήρου καὶ στρατοπέδου. | |
| 5 | τινά ἐστιν συνώνυμα, ἃ πλείοσιν λαλιαῖς τὸ αὐτὸ σημαίνει . τινὰ δὲ μέσης δυνάμεως, ἃ τὴν σημασίαν ἀπὸ τῶν συνεζευγμένων λαμβάνουσιν, ὡς τὸ μέγας ἰσχυρός· ταῦτα γὰρ καθ’ ἑαυτὰ οὐδένα ἔχουσιν νοῦν καὶ διὰ τοῦτο παρά τινων προσθῆκαι λέ‐ | |
| γονται, ὡς τὸ μέγας ἀνήρ, ἰσχυρὸς στρατός. | ||
25bis | Sunt quoque quaedam homonyma, quae una appellatione plura significant, ut nepos acies. significat enim nepos et certum cognationis gradum et rei avitae consumptorem. similiter acies et oculorum dicitur et ferri | |
| 5 | et exercitus. quaedam sunt synonyma, quae pluribus lo‐ quelis idem significant, ut terra humus, ensis gladius. quaedam mediae potestatis, quae significationem a con‐ iunctis sumunt, ut magnus fortis. haec enim per se nullum habent intellectum et ideo a quibusdam adiectiones vo‐ | |
| 10 | cantur, ut magnus vir, fortis exercitus. | |
26 | Τοῖς ὀνόμασιν συμβαίνουσιν καὶ συγκρίσεις. βαθ‐ μοὶ τοιγαροῦν τῶν συγκρίσεών εἰσιν τρεῖς, ἀπόλυτος συγκρι‐ τικός ὑπερθετικός . τὰ ὀνόματα τῆς συγκρίσεως ἐπιτέθειται οὐ κυρίως. καὶ γὰρ τὸ doctus συγκρίσεως τρόπος οὐκ ἔστιν, | |
| 5 | ὁπότε ἀπόλυτος εἴη καὶ μηδενὶ συγκρίνοιτο. ὁμοίως 〈τὸ doctior〉 | |
| οὐ καλῶς λέγεται συγκριτικός, ὅτι οὐ συγκρίνει, ἀλλὰ ὑπερ‐ τιθεῖ. ὅταν γὰρ λέγω ‘διδασκαλικώτερος ἐκείνου εἰμί‘, οὐ συγ‐ | ||
| κρίνω ἐμαυτὸν ἐκείνῳ, ἀλλ’ ὑπερτιθῶ. | ||
26bis | Nominibus accidunt etiam collationes. gradus itaque collationis sunt tres, absolutus, ut doctus, com‐ parativus, ut doctior, superlativus, ut doctissimus. nomina collationis imposita parum proprie. nam et doctus col‐ | |
| 5 | lationis modus non est, cum absolutus sit et nulli com‐ | |
| paretur. item doctior non recte dicitur comparativus, quia non comparet, sed superponat. cum enim dico ‘doctior | ||
| illo sum‘ non comparo me illi, sed superpono. | ||
27 | Οὐ πάντα δὲ τὰ ὀνόματα τοὺς βαθμοὺς τῆς συγκρίσεως ἀναδέχονται, ἀλλὰ μόνα ἅπερ ἂν ποιότητα σημαίνει, ὣς τὸ ἀγαθός λευκός ταχύς, ἢ ποσότητα, ὡς τὸ μακρός ὑψη‐ λός μέγας. τὰ λοιπὰ δὲ οὐκ ἔχει σύγκρισιν, οἷον ἅπερ ἂν | |
| 5 | σῶμα σημαίνει, ὡς τὸ ἄνθρωπος δένδρον. τινὰ ὀνόματα, εἰ καὶ τὰ μάλιστα ποιότητα σημαίνει, ὅμως τοὺς βαθμοὺς τῆς συγκρίσεως οὐκ ἔχει, ὡς τὸ κενός νηφάλιος πένης μέγας. τινά εἰσιν ἃ ἕνα μόνον βαθμὸν ἀναδέχεται τὸν συγκριτικόν, ὡς τὸ γέρων γεραιότερος, νέος νεώτερος [νεωτερώτατος γὰρ οὐχί]· | |
| 10 | τινὰ τὸ ὑπερθετικὸν μόνον, ὡς τό . ἔστιν ὁμοίως ὑπερθετικὰ ἃ τὸν ἀπόλυτον, τοῦτ’ ἔστιν τὸν πρωτότυπον, οὐκ ἔχουσιν, ἀλλὰ ἀπὸ ἐπιρρήματος ἔρχεται, ἀπὸ τοῦ prior καὶ primus ἀπὸ τοῦ ἐπιρρήματος 〈prius〉. τινά ἐστιν 〈ἐν〉 οἷς μόνον ὁ βαθμὸς ὁ | |
| ὑπερθετικὸς εὑρίσκεται, ὡς τό . τινά ἐστιν ἃ διαφόροις τύποις | ||
| 15 | εἰς σύγκρισιν ἔρχεται, ὡς τό . τούτοις γὰρ διὰ πάντων τῶν τριῶν βαθμῶν ἡ σύγκρισις προχωρήσει, ἀλλ’ ὅμως οὐκ ἔχει ἕνα τύπον τοῦ ὀνόματος. ἔστιν ἄλλα ἀπόλυτα ἃ οὐδενὶ μὲν βαθμῷ συγκρίσεως τυποῦται, ἀναδέχεται μέντοι τὴν σύγκρισιν, ἐὰν αὐτοῖς τὸ μᾶλλον ἐπίρρημα ζευχθήσεται, ὡς τό , καὶ | |
| 20 | τό , ὁμοίως, ὥσπερ ἐκ τοῦ ἐναντίου προσβάλλεται. | |
27bis | Non omnia autem nomina gradus collationis recipiunt, sed sola quae aut qualitatem significant, ut bonus candidus citus, aut quantitatem, ut longus altus magnus. cetera autem non habent collationem, veluti | |
| 5 | quae corpus significant, ut homo arbor. quaedam nomina quamquam qualitatem significent, gradus tamen collationis non habent, ut rudis sobrius mediocris grandis. quaedam sunt quae unum tantum gradum recipiunt comparativum, ut senex senior, iuvenis iuvenior [iuvenissimus enim num‐ | |
| 10 | quam]; quaedam superlativum tantum, ut pius piissimus, bellus bellissimus. sunt item superlativa quae absolutum, hoc est πρωτότυπον, non habent, sed ab adverbio veniunt, ut ulterior ultimus ab ultra, vel citerior citimus a citra, inferior infimus 〈ab infra〉, superior supremus 〈a supra〉, | |
| 15 | prior etiam 〈et〉 primus 〈ab adverbio〉 prius. quaedam sunt 〈in〉 quibus tantum gradus superlativus invenitur, ut novissimus summus. quaedam sunt quae diversis figuris in collationem veniunt, ut malus peior pessimus, bonus melior optimus: his enim per omnes tres gradus comparatio | |
| 20 | processit, nec tamen unam formam nominis tenent. sunt alia absoluta quae nullo quidem gradu collationis figuran‐ tur, recipiunt tamen collationem, si illis magis adverbium iungatur, ut magis rudis, magis pius, et maxime similiter, | |
| sicut e contrario minus et minime adduntur. | ||
28 | Χρώμεθα δὲ τῷ βαθμῷ τῶν συγκριτικῶν ἐν ἑνὶ καὶ ἑτέρῳ σχεδὸν ἴσοις καὶ ὁμοίοις (τῶν γὰρ ἀνομοίων σύγ‐ κρισις οὐδεμία ἐστίν), ὡς τὸ ‘οὗτοι οἱ δύο ἄνδρες ἰσχυροί, ἀλλὰ οὗτος τοῦ ἑτέρου ἰσχυρότεροσ‘. ὁμοίως ὁ συγκριτικὸς βαθμὸς | |
| 5 | καὶ τούτοις τοῖς τοῦ αὐτοῦ γένους οὖσιν καὶ τούτοις τοῖς ἑτέρου οὖσιν συγκρίνεται, ὡς τὸ ἵππος θάσσων ἵππου λέγεται τοῦ ὁμογενοῦς ὄντος, ὁμοίως θάσσων κυνὸς τοῦ ἑτερογενοῦς. ὁ ὑπερθετικὸς δὲ τούτων μόνον τῶν ὁμογενῶν ὄντων προτάσ‐ σεται. ταχύτατος γὰρ ἵππος οὐ λέγεται, ἐὰν μὴ ἵπποις συγ‐ | |
| 10 | κρίνηται. τοιγαροῦν ὁ ὑπερθετικὸς βαθμὸς ἢ πάντων τῶν ὁμογενῶν προτάσσεται ἢ οὐδενός. ἴσθι δὲ τὸν συγκριτικὸν βαθμὸν τὴν πτῶσιν τὴν ἀποκομιστικὴν ἕλκειν καὶ ἐν τῷ ἑνικῷ ἀριθμῷ καὶ ἐν τῷ πληθυντικῷ, ὡς τό . ὁ ὑπερθετικὸς δὲ τὴν πτῶσιν τὴν γενικὴν ἕλκει καὶ μόνον πληθυντικῷ ζεύγνυται | |
| 15 | ἀριθμῷ, ὡς τό λέγεται. | |
28bis | Utimur autem gradu comparativorum in uno et altero prope aequalibus ac similibus (nam dissi‐ milium comparatio nulla est), ut ‘hi duo viri fortes, sed hic altero fortior‘. item comparativus gradus et his qui | |
| 5 | sui generis sunt et his qui alterius sunt comparatur, ut equus velocior equo dicitur, qui eiusdem generis est, item velocior cane, qui alterius generis est. superlativus vero his tantum qui sui generis sunt praeponitur. nam velo‐ cissimus equus non dicitur, nisi equis comparatus sit. | |
| 10 | itaque superlativus gradus aut omnibus sui generis prae‐ | |
| ponitur, ut ‘o Danaum fortissime gentis Tydides‘, aut nullis. scito autem comparativum gradum casum ablati‐ vum trahere tam numeri singularis quam pluralis, ut doctior illo, doctior illis. superlativus vero casum gene‐ | ||
| 15 | tivum trahit et tantum plurali iungitur numero, ut om‐ | |
| nium iustissimus dicitur. | ||
29(t) | DE PRONOMINE | |
| 1 | Pronomen est pars orationis quae pro ipso posita nomine minus quidem plene, idem tamen significat, ut ego tu hic ille. pronomini accidunt qualitas genus figura numerus casus persona. qualitas pronominum aut | |
| 5 | finita est aut infinita. finita est quae notat certam per‐ sonam, ut ego tu ille. infinita est quae cuilibet personae potest accommodari, 〈ut〉 quis qualis quae. genera pro‐ nominum sunt IIII, masculinum ut hic, femininum ut haec, neutrum ut hoc, commune ut ego. figura pronominum | |
| 10 | duplex est: aut enim simplicia sunt, ut quis ego, aut composita, ut quisquis egomet. numeri sunt II, sin‐ gularis ut hic, pluralis ut hi. communis quoque numerus invenitur. dicimus enim qui vir et qui viri. casus quibus declinantur totidem quot et nominum. personae tres, ego | |
| 15 | tu ille. sunt et pronomina ad aliquid, ut meus tuus; nam et haec sine altero non possunt intellegi. | |
30 | Ἐγώ ego, ἐμοῦ mei vel mis, ἐμοί mihi, ἐμέ | |
| me, ἐγώ o ego (sed vocativum habere non potest, quia nemo dicit o ego, nisi o exclamatio sit, ut apud Horatium ‘o ego infelix, quem tu fugis‘), ἀπ’ ἐμοῦ a me; pluralis | ||
| 5 | ἡμεῖς nos, ἡμῶν nostrum, ἡμῖν nobis, ἡμᾶς nos, ὦ ἡμεῖς o nos (nec pluralis habet vocativum, nisi aeque exclamatio sit, 〈ut〉 cum dicimus ‘o nos felices‘), ἀφ’ ἡμῶν a nobis. pronomen hoc trium generum est commune. σύ tu, σοῦ tui vel tis, σοί tibi, σέ te, ὦ σύ o tu, ἀπὸ σοῦ a te; pluralis | |
| 10 | ὑμεῖς vos, ὑμῶν vestrum, ὑμῖν vobis, ὑμᾶς vos, ὦ ὑμεῖς o vos, ἀφ’ ὑμῶν a vobis. hoc quoque pronomen omnium generum est commune. non est refutanda eorum 〈sententia〉, qui dixerunt in quibusdam pronominibus vocativum non posse cadere, cum etiam paene in omnibus 〈pronominibus non〉 | |
| 15 | debeat esse vocativus. sed nos, non quod refragamur 〈rationi〉, vocativum adiecimus, sed quoniam contextum declinationis habere voluimus, inseruimus, quamquam non solum vocativum non invenimus, verum etiam in qui‐ busdam casus deficere videmus. | |
31 | Trigena abhinc. οὗτος τούτου καὶ αὕτη ταύτης | |
| καὶ τοῦτο τούτου hic haec hoc huius huic hunc hanc hoc, o tu, ab hoc ab hac ab hoc; pluraliter οὗτοι τούτων καὶ αὗται τούτων καὶ ταῦτα τούτων hi hae haec, horum harum | ||
| 5 | horum, his, hos has haec, o vos, ab his. αὐτὸς αὐτοῦ καὶ αὐτὴ αὐτῆς καὶ αὐτὸ αὐτοῦ is ea id, eius, ei, eum eam id, o is o tu o id, ab eo ea eo; pluraliter αὐτοὶ αὐτῶν καὶ αὐταὶ αὐτῶν καὶ αὐτὰ αὐτῶν ii eae ea, eorum earum eorum, iis eis eis, eos eas ea, o ii o eae o ea, ab iis ab eis ab eis. | |
| 10 | οὗτος τούτου καὶ αὕτη ταύτης καὶ τοῦτο τούτου iste ista et istaec istud et istuc, istius, isti, istum istunc istam istanc istud et istuc, o iste ista istud istuc, ab isto ab istoc; pluraliter οὗτοι τούτων καὶ αὗται τούτων καὶ ταῦτα τούτων isti istae ista et reliqua. αὐτὸς αὐτοῦ καὶ αὐτὴ αὐτῆς καὶ | |
| 15 | αὐτὸ αὐτοῦ ipse ipsa ipsum et reliqua; pluraliter αὐτοὶ αὐτῶν καὶ αὐταὶ αὐτῶν καὶ αὐτὰ αὐτῶν ipsi ipsae et reliqua. ipsum quare non ipsud, ut illud et istud? quoniam veteres nominativum masculinum non ipse dicebant, sed ipsus, quod etiam in comoediis veteribus invenimus. ἐκεῖνος ἐκείνου | |
| 20 | καὶ ἐκείνη ἐκείνης καὶ ἐκεῖνο ἐκείνου ille illa illud, ab illoc et reliqua; pluraliter ἐκεῖνοι ἐκείνων καὶ ἐκεῖναι ἐκείνων καὶ ἐκεῖνα ἐκείνων illi illorum illae illarum illa illorum. | |
32 | Infinitiva τὶς ἢ ποιὸς τινὸς ἢ ποιοῦ καὶ τὶς ἢ ποιὰ τινὸς ἢ ποιᾶς καὶ τὶ ἢ ποιὸν τινὸς ἢ ποιοῦ [καὶ ὃς καὶ | |
| αἳ καὶ ἃ καὶ ποσά] quis et qui quae quod cuius; pluraliter τινὲς ἢ ποιοὶ τινῶν ἢ ποιῶν καὶ τινὲς ἢ ποιαὶ τινῶν ἢ ποιῶν | ||
| 5 | καὶ τινὰ ἢ ποιὰ τινῶν ἢ ποιῶν qui quae quae quorum quarum quorum et reliqua. sed veteres nominativum pluralem quis dixerunt regulam secuti. unde etiam dativus mansit in consuetudine; nam dicimus quibus pro quis et pro quibus quis non numquam dicimus. τίςποτε ἢ ποιόςποτε τινόςποτε | |
| 10 | ἢ ποιοῦποτε καὶ τίςποτε ἢ ποιάποτε τινόςποτε ἢ ποιᾶςποτε καὶ τίποτε ἢ ποιόνποτε τινόςποτε ἢ ποιοῦποτε, ἕκαστος ἑκάστη ἕκαστον καὶ ἑκάτερον quisque quaeque quodque; τὰ δὲ ἑλληνικὰ τοῦ πληθυντικοῦ ταῦτα, pluraliter τινέςποτε ἢ ποιοί‐ ποτε τινῶνποτε ἢ ποιῶνποτε καὶ τινέςποτε ἢ ποιαίποτε τινῶν‐ | |
| 15 | ποτε ἢ ποιῶνποτε καὶ τινάποτε ἢ ποιάποτε τινῶνποτε ἢ ποιῶν‐ ποτε, ἕκαστοι ἕκασται ἕκαστα quique quaeque quaeque et reliqua. ὁστιςδήποτε ἢ ὁποιοςδήποτε τινοςδήποτε ἢ ποιο δήποτε καὶ τιςδήποτε ἢ ποιαδήποτε τινοςδήποτε ἢ ποιαςδήποτε καὶ τιδήποτε ἢ ποιονδήποτε τινοςδήποτε ἢ ποιουδήποτε quis‐ | |
| 20 | cumque quaecumqe quodcumque; pluraliter τινεςδήποτε ἢ ποιοιδήποτε τινωνδήποτε ἢ ποιωνδήποτε καὶ τινεςδήποτε ἢ ποιαιδήποτε τινωνδήποτε ἢ ποιωνδήποτε καὶ τιναδήποτε ἢ ποια‐ | |
| δήποτε τινωνδήποτε ἢ ποιωνδήποτε quicumque quaecumque quaecumque. ἄλλος ἄλλου καὶ ἄλλη ἄλλης καὶ ἄλλο ἄλλου | ||
| 25 | alius alia aliud; pluraliter ἄλλοι ἄλλων καὶ ἄλλαι ἄλλων καὶ ἄλλα ἄλλων alii aliae alia. ἕτερος ἑτέρου καὶ ἑτέρα ἑτέρας καὶ ἕτερον ἑτέρου alter altera alterum. οὐδέτερος οὐδετέρου καὶ οὐδετέρα οὐδετέρας καὶ οὐδέτερον οὐδετέρου neuter neutra neutrum neutrius; pluraliter οὐδέτεροι καὶ | |
| 30 | οὐδέτεραι καὶ οὐδέτερα οὐδετέρων neutri neutrae neutra. ἕκαστος ἑκάστη ἕκαστον uter utra utrum; pluraliter ἕκα‐ στοι ἕκασται ἕκαστα utri utrae utra. ἑκάτερος ἑκατέρου 〈καὶ〉 ἑκατέρα ἑκατέρας καὶ ἑκάτερον ἑκατέρου uterque utra‐ que utrumque; pluraliter ἑκάτεροι καὶ ἑκάτεραι καὶ ἑκάτερα | |
| 35 | ἑκατέρων utrique utraeque utraque. ἑκάτερος ἑκατέρα ἑκάτερον alteruter alterutra alterutrum. εἷς μία ἕν unus una unum, unusquisque. τὶς τινός, ἀρσενικὸν καὶ θηλυκόν, καὶ οὐδέτερον τὶ τινός quidam quaedam quoddam; pluraliter τινὲς καὶ τινά quidam quaedam quaedam. τὶς aliquis aliqua aliquod; | |
| 40 | pluraliter τινές aliqui aliquae aliqua; in masculino antiqui aliquis dicebant nominativo plurali, unde mansit aliquibus. τίςποτε τινόςποτε καὶ ἐπὶ θηλυκοῦ τὸ αὐτό, οὐδετέρου δὲ τίποτε τινόςποτε ullus ulla ullum; pluraliter τινέςποτε καὶ οὐδετέρου τινάποτε τινῶνποτε ulli ullae ulla. οὐδεὶς οὐδεμία | |
| 45 | οὐδέν nullus nulla nullum; pluraliter οὐδένες οὐδεμίαι οὐδένα οὐδένων nulli nullae nulla. ὅλος ὅλου ὅλη ὅλης ὅλον ὅλου | |
| totus tota totum; pluraliter toti. ὁποῖος ὁποίου καὶ ὁποία ὁποίας, ὁποῖον δὲ ὁποίου ἐν τοῖς ῥωμαϊκοῖς οὐ κλίνεται, qualis quale; pluraliter ὁποῖοι καὶ ὁποῖαι ὁποίων quales qualia. | ||
32(50) | τοιοῦτος καὶ τοιαύτη talis tale; pluraliter τοιοῦτοι καὶ τοι‐ αῦται τοιούτων tales talia; ἐν δὲ τοῖς ἑλληνικοῖς καὶ τὰ οὐδέ‐ τερα κλίνεται οὕτως, τὰ τοιαῦτα τῶν τοιούτων. ὁπόσος ἢ ὅσος καὶ ὁπόση ἢ ὅση καὶ ὁπόσον ἢ ὅσον quantus quanta quantum; pluraliter ὁπόσοι καὶ ὁπόσαι καὶ ὁπόσα ὁπόσων quanti quantae | |
| 55 | quanta et reliqua. τοσοῦτος καὶ τοσαύτη καὶ τοσοῦτον tan‐ tus tanta tantum; pluraliter τοσοῦτοι καὶ τοσαῦται καὶ το‐ σαῦτα τοσούτων tanti tantae tanta. πόστος πόστη πόστον quotus quota quotum; pluraliter πόστοι πόσται πόστα quoti quotae quota. | |
33 | Κτητικά possessiva. ἐμὸς καὶ ἐμὴ καὶ ἐμόν meus mea meum; pluraliter ἐμοὶ καὶ ἐμαὶ καὶ ἐμὰ ἐμῶν mei meae mea. sed veteres mius dicebant, ut merito et vocativus secundum regulam manserit, ut sit o mi. nam | |
| 5 | omnia nomina, quae nominativo ante us novissimam syl‐ labam i habent, vocativo i terminantur, veluti Sallustius o Sallusti. σὸς σοῦ σὴ σῆς σὸν σοῦ tuus tua tuum; plu‐ raliter σοὶ σαὶ σῶν tui tuae tua. | |
34 | Ex his pronominibus aliquot sunt quae | |
| adverbialiter quodam modo intelleguntur. sed et siqua alia pronomina inciderunt, 〈adnotare〉 non pigebit. αὐτὸς αὐτοῦ αὐτὴ αὐτῆς αὐτὸ αὐτοῦ idem eadem idem; pluraliter | ||
| 5 | αὐτοὶ αὐταὶ αὐτὰ αὐτῶν iidem eaedem eadem. quispiam. ὅστις οὗτινος ἥτις ἧστινος ὅτι οὗτινος cuius cuia cuium cuii cuiae cuii; pluraliter οἵτινες αἵτινες ἅτινα cuii cuiae cuia. ἴδιος ἰδία ἴδιον suus sua suum; pluraliter ἴδιοι ἴδιαι ἴδια sui suae sua. ἡμέτερος ἡμετέρα ἡμέτερον noster nostra | |
| 10 | nostrum; pluraliter ἡμέτεροι ἡμέτεραι ἡμέτερα nostri nostrae nostra. ὑμέτερος ὑμετέρα ὑμέτερον vester vestra vestrum; pluraliter ὑμέτεροι ὑμέτεραι ὑμέτερα vestri vestrae vestra. εἰσὶν ἄνευ ὀνομαστικῆς καὶ κλητικῆς sunt sine nominativo et vocativo ἑαυτοῦ ἑαυτῆς ἑαυτῶν sui ἑαυτῷ ἑαυτῇ ἑαυτοῖς sibi | |
| 15 | ἑαυτὸν ἑαυτὴν ἑαυτὸ ἑαυτοὺς ἑαυτὰς ἑαυτά se vel sese ἀφ’ ἑαυτοῦ ἀφ’ ἑαυτῆς ἀφ’ ἑαυτῶν a se. ἄμφω ambo. | |
35 | Περὶ συνθέσεως μεσοπτώτων ὀνομάτων. παρὰ μὲν Ῥωμαίοις πέντε ἡγοῦνται μόρια τῆς ἐπιπλοκῆς ἐν τῇ ἐσχάτῃ συλλαβῇ τῶν πτώσεων, que cumque dam dem piam, ἐξ ὧν τὰ μεσόπτωτα συνίσταται οὕτως, quisque quiscumque quidam | |
| 5 | idem quispiam. τούτων γὰρ ἡ γενικὴ διὰ τοῦ cuius καὶ eius | |
| προηγεῖται, παρὰ δὲ Ἕλλησιν γ ἡγοῦνται μόρια, ποτε δηποτε δε, ἐξ ὧν τὰ μεσόπτωτα συνίσταται οὕτως, τίςποτε ἢ ποιός‐ ποτε καὶ τιςδήποτε ἢ ποιοςδήποτε καὶ τοιόςδε. τούτων δὲ αἱ γενικαὶ διὰ τῆς κλίσεως τῶν προηγουμένων θέσεων, ὡς τὸ | ||
| 10 | τινόςποτε καὶ τινοςδήποτε καὶ τοιοῦδε. | |
36 | Ποιότης ῥημάτων ἐν πόσοις ἐστὶν τύποις; τέσ‐ σαρσιν, ἀπολυτικῇ, οἷον ἀναγιγνώσκω, μελετητικῇ, οἷον ἐπιθυμῶ ἀναγιγνώσκειν, συνεχείας σημαντικῇ, οἷον συνεχῶς ἀναγιγνώσκω, ἀρκτικῇ, οἷον ἄρχομαι ζέειν, ἄρχομαι θερμαίνεσθαι. | |
| 5 | Ἐγκλίσεις πόσαι εἰσίν; πέντε, ὁριστική, οἷον φιλῶ διδάσκω ἀναγιγνώσκω, προστακτικός, οἷον φίλει δίδασκε ἀναγίγνωσκε, εὐκτική, οἷον φιλοίην καὶ εἴθε φιλοίην διδάσκοιμι ἀναγιγνώσκοιμι, συνζευκτικός, 〈οἷον〉 ὅταν φιλῶ διδάσκω ἀναγιγνώσκω, ἀπαρέμ‐ φατος, 〈οἷον〉 φιλεῖν διδάσκειν ἀναγιγνώσκειν. | |
| 10 | Σημασίαι [διαθέσεις] ῥημάτων πέντε, ἐνεργητική παθητική οὐδετέρα ἀποθετική κοινή. Χρόνοι ῥημάτων τρεῖς, ἐνεστώς, οἷον φιλῶ διδάσκω ἀναγιγνώσκω, παρῳχημένος, οἷον ἐφίλησα, μέλλων, οἷον φιλήσω. πόσαι εἰσὶν τοῦ χρόνου διαφοραί; πέντε, ἐνεστώς, παρῳχημένος παρατατικός, παρῳχημένος ἀόριστος, παρῳχημένος | |
| 15 | ὑπερσυντελικός, μέλλων. | |
36bis(t) | DE VERBO | |
| 1 | Qualitas verborum in quot est formis? IIII, absoluta, ut lego, meditativa, ut lecturio, frequen‐ tativa, ut lectito, inchoativa, ut fervesco calesco. Modi quot sunt? V, indicativus, ut amo doceo lego; | |
| 5 | imperativus, ut ama doce lege; optativus, ut amarem et utinam amarem docerem legerem; coniunctivus, 〈ut〉 cum amem doceam legam; infinitivus, 〈ut〉 amare docere legere. Significationes verborum V, activa passiva neutra deponens communis. | |
| 10 | Tempora verborum III, praesens, ut amo doceo lego, praeteritum, ut amavi, futurum, ut amabo. quot sunt tempora variata? V, praesens, praeteritum inperfectum, praeteritum perfectum, praeteritum plusquamperfectum, | |
| futurum. | ||
37 | Συνεκκλιτικαὶ λέξεις. εἰμί εἶ ἐστίν ἐσμέν ἐστέ εἰσίν, ἐγενόμην ἐγένου ἐγένετο ἐγενόμεθα ἐγένεσθε ἐγένοντο, ἤμην ἦς ἦν ἦμεν ἦτε ἦσαν, γέγονα γέγονας γέγονε γεγόναμεν γεγόνατε γεγό‐ νασιν. εἴην ἢ ἤμην, εἴης ἢ ἦς, εἴη ἢ ἦν, εἴημεν ἢ ἦμεν, εἴητε, εἴησαν | |
| 5 | ἢ ἦσαν· γεγόνειν γεγόνεις γεγόνει γεγόνειμεν γεγόνειτε γεγόνεισαν· εἴην εἴης εἴη εἴημεν εἴητε εἴησαν· γενοίμην γένοιο γένοιτο γενοίμεθα γένοισθε γένοιντο. ἔσομαι ἔσει ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται, | |
| γενήσομαι γενήσει γενήσεται γενησόμεθα γενήσεσθε γενήσονται. | ||
37bis | Coniugationes verborum. Sum es est, plu‐ raliter sumus estis sunt; fui fuisti fuit fuimus fuistis fuerunt; eram eras erat, pluraliter eramus eratis erant, fueram fueras fuerat fueramus fueratis fuerant. essem | |
| 5 | esses esset, pluraliter essemus essetis essent; fuissem fuisses fuisset, pluraliter fuissemus fuissetis fuissent; sim sis sit, pluraliter simus sitis sint; fuerim fueris fuerit, pluraliter fuerimus fueritis fuerint. ero eris erit, pluraliter erimus eritis erunt; fuero fueris fuerit, pluraliter fuerimus fueritis | |
| 10 | fuerint. Edo es est estis κατέφαγον edi; imperativus es este esto estote, item passivo estor et editor, ἐκδίδωμι. θέλω volo vis velite, velito velitote ἵπταμαι volo volas, κυλίω volvo volvis. ἐξυπνίζομαι expergefio, ἐξυπνίζω expergefacio, | |
| 15 | calfio calfacio, ξηραίνομαι arefio, ξηραίνω arefacio, ἐθίζομαι assuefio, ἐθίζω assuefacio, ἡμεροῦμαι mansuefio, ἡμερῶ man‐ suefacio, τήκομαι liquefio, τήκω liquefacio, χλιαίνομαι tepefio. μισῶ odi μισοῦμαι odit me. tollo sustuli, ferior ictus sum, meto messem feci, metor messus sum. αἰσχύνομαι pudet | |
| 20 | me te illum. inpersonalia participia non habent neque activa neque passiva. sunt autem passiva inpersonalia aut quarti aut primi ordinis. his non qui facit quid, sed quid faciat demonstratur, ut ‘pugnatur comminus armis‘, item pugnatum est, ‘discumbitur ostro‘. accommodantur | |
| 25 | loco tempori personis adverbio, ut bene illo loco studetur, bene illa hora studetur, bene apud Sacerdotem studetur. | |
38(t) | DE PARTICIPIO | |
| 1 | Participium est dictio originem trahens | |
| a nomine et a verbo cum tempore et casu et genere. participium autem dictum videtur, quod partem capiat nominis, partem verbi. participio accidunt a nomine genus | ||
| 5 | et casus, a verbo qualitas et tempus, ab utroque numerus et figura. genera participiis accidunt, masculinum ut hic factus, femininum, ut haec facta, neutrum, ut hoc factum, commune, ut faciens; tempora, praeteritum, ut iaculatus, praesens, ut iaculans, futurum, ut iaculaturus. qualitas | |
| 10 | participiorum sicut verborum. aut enim agentia sunt aut patientia aut communia aut neutra aut deponentia. con‐ vivandus non dicimus. convivandum tamen dicimus figura ista, qua in omnibus verbis utimur, luctandum mihi est. numeri duo, singularis et pluralis. figurae duae, simplex | |
| 15 | et composita. Sunt multa nomina, quae speciem participiorum habent, ut tunicatus galeatus; quae 〈quia〉 partem a verbo non habent, non recte participia dicuntur. sunt aequalia no‐ mina, quae nominativo casu participiis similia videntur, | |
| 20 | ut cultus passus visus, quorum discretio declinatione detegitur. Illud observandum est, inpersonalium verborum om‐ nino participia non esse, quamvis visum fuerit Sallustio dicere ‘paenitentem Lepidum‘; et pudens. sed magis ap‐ | |
| 25 | pellatio quam participium est, ὁ αἰσχυντηρός, unde inpu‐ | |
| dens ὁ ἀναίσχυντος. | ||
39(t) | DE ADVERBIO | |
| 1 | Adverbia aut suae positionis sunt aut ab aliis transeunt. a se nascuntur, ut heri nuper, ab aliis 〈ut〉 docte prudenter. adverbio accidunt significatio com‐ paratio figura. | |
40 | Σημασίαι ἐπιρρημάτων πολλαί εἰσιν significationes adverbiorum multae sunt. σημαίνει γὰρ χρόνον ὡρισμένον significant enim tempus finitum, ὡς σήμερον ut hodie, αὔριον cras, μετὰ τὴν αὔριον perendie, εἰς τὴν τρίτην die tertio, εἰς | |
| 5 | τὴν τετάρτην ἡμέραν die quarto, χθές here et heri, τρίτην ἡμέραν nudius tertius, πρωί mane, ὀψέ ἑσπέρᾳ vespere et vesperi, νυκτός nocte, νύκτωρ noctu, ἡμέρας καὶ μεθ’ ἡμέραν interdiu, πρὸ μιᾶς pridie, τῇ ὑστέρᾳ postridie; tempus in‐ finitum, ποτὲ καὶ πάλαι olim, ποτέ aliquando, ὁσακιςδήποτε | |
| 10 | quando〈cumque〉, ἔναγχος πρώην nuper, ἤδη πάλαι iam pridem, ἄλλοτε alias, ἤδη λοιπόν τοὐντεῦθεν iam, τότε tum, ἔτι καί, ἔτι καὶ τότε etiamtum, ἐκτόθεν ἐκεῖθεν inde, πάλαι dudum, πώποτε umquam, οὐδέποτε numquam, ἔπειτα ὕστερον | |
| εὐθέως mox, καθ’ ἡμέραν cottidie, μεταξύ ἐν τοσούτῳ interea, | ||
| 15 | ἐν τῷ παρόντι interim, εὐθέως statim, αἰφνιδίως subito, ἐξαίφνης repente, παραχρῆμα extemplo, νεωστί recens, ἤδη πάλαι iamdudum, ἐνίοτε ἔσθ’ ὅτε interdum, συνεχῶς subinde, τὰ μάλιστα cummaxime, νῦν nunc, παραυτίκα confestim, ἐξαυτῆς actutum, ἤδη ποτέ tandem aliquando, εὐθέως ilico, | |
| 20 | ἔσθ’ ὅτε nonnumquam, ἀεί semper, ἐν τοσούτῳ tantisper. ἐπ’ ὀλίγον paulisper, μετέπειτα postea, μετὰ ταῦτα post, μετὰ ταῦτα posthac, πρὸ τούτων καὶ πρὸ τούτου antehac, ἕως dum, μέχρι donec, ἅμα τε simulatque, πρὶν ἤ antequam, μετὰ τό postquam, συνεχῶς frequenter, μόλις ἅμα vix, ἐπὶ | |
| 25 | πολύ diu, ἐπὶ πλέον diutius, ἐπὶ πλεῖστον diutissime, ὀψέ sero. ποσότητος quantitatis, ἱκανόν sat, ἱκανῶς satis, ἧττον parum, δαψιλῶς πλημμυρόντως abunde, ἔτι [τε] etiam [ne], λίαν perquam, πάνυ admodum, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον plerumque, πάνυ nimis, ἐκ περισσοῦ insuper, περαιτέρω amplius, ἧττον | |
| 30 | minus, πεπληρωμένως plene, ταπεινῶς humiliter, ὑψηλῶς με‐ γάλως ἐξαισίως vaste, ὑπερβολῇ ἄγαν nimis, λίαν valde, δα‐ ψιλῶς large, κατακόρως affatim. εἰς τόπον in locum, ποῖ quo, ποῦ ubi, ὧδε huc, ἐκεῖσε illuc, ἔσω intro, ἔξω foras, εἰς τὰ δεξιά dextrorsum, εἰς τὸ ἐσώτερον introrsum, εἰς τοὐ‐ | |
| 35 | πίσω retrorsum, κατ’ ἰδίαν seorsum, ἑκατέρωσε utroque, ὁποτέρωσε utro, ἐν οὐδενί neutro; in loco infinita, ὅπου ubi, | |
| ὁπουδήποτε ubicumque, ποῦ ubi, ἐνθάδε hic, ἐκεῖσε illic, ἐνθάδε istic, ἐκεῖ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ibidem, ἔνδον intus, ἐνδο‐ τέρω penitus, ἔξω foris, πανταχῇ passim, πούποτε usquam, | ||
| 40 | οὐδαμοῦ nusquam, πούποτε alicubi, ἀμφοτέρωθι utrubi, οὐ‐ δοποτέρωσε neutrubi, ἄνω susum, κάτω deorsum, ἐκεῖ ἐν τῷ αὐτῷ ibi, μακράν longe, ὕπερθεν insuper; 〈e loco infinita〉, πόθεν unde, ὁθενδήποτε undecumque, πανταχόθεν [ἐκεῖθεν] undique, ἐντεῦθεν hinc, ἐντεῦθεν ἐκεῖθεν istinc, ἐκεῖθεν inde, | |
| 45 | ἐκεῖθεν illinc, ἐκεῖθεν illim, ἐκ τοῦ αὐτοῦ indidem, ἑκατέ‐ ρωθεν utrimque, ἔνδον intus, ἀλλαχόθεν aliunde, ἀπεντεῦθεν dehinc, ἄπωθεν eminus, ἐκ τοῦ σύνεγγυς comminus; per lo‐ cum infinita, ποίᾳ qua, ὁποιᾳδήποτε quacumque, ταύτῃ hac, ταύτῃ ἐκεῖ ἐντεῦθεν istac, ἐκείνῃ illac, οὐδεμιᾷ nulla, ὀρθῇ | |
40(50) | εὐθείᾳ recta; per locum 〈et e loco in〉finita, ἄνωθεν susum, κάτωθεν deorsum, ἐπάνωθεν supra, ὑποκάτωθεν infra, ἔξωθεν extra, ὑπέρ ultra, ἐντός cis, ἔσωθεν intra, ἐπάνωθεν desuper, ὑποκάτωθεν subter, ἐκτός extra, πρό ante, μετά post. ἀρι‐ θμοῦ numeri, ἅπαξ semel, δίς bis, τρίς ter, τετράκις quater | |
| 55 | 〈et〉 deinceps, ὁσακιςδήποτε quotienscumque, πρῶτον primo, ἐκ δευτέρου secundo, ἐκ τρίτου tertio et deinceps, πολλάκις saepe, πλεονάκις saepius, πολλαχῶς saepissime. adfirmandi, δηλαδή scilicet, δηλαδή videlicet, nimirum, ilicet, quid〈ni〉, | |
| utique, quippe, profecto, φανερῶς plane, ὁμολογουμένως sane, | ||
| 60 | ἱσταμένως certe, μενοῦνγε immo, οὐχὶ ἄρα nonne. demon‐ strandi, ἰδού en, ἰδού ecce, ἰδού em. ordinis, ἑξῆς deinceps, ὕστερον post, πρότερον ante, τότε tunc, ἐκεῖθεν ἔπειτα inde. percunctandi, διὰ τί quare, τί quid, τί οὕτως quid ita, διὰ τί cur, μή τι numquid, διὰ τί ἵνα τί cur ita, οὐχί nempe, | |
| 65 | πότερον ἄρα utrumne, ἆρά τι etquid, πῶς, τίνα πρόπον quo‐ modo, οὕτως ἄρα sicine, τί ἄρα quidnam. congregandi, ὁμοῦ una, ἅμα simul, ὁμοῦ pariter. dubitandi, τυχόν fors, τυχόν ἴσως forsitan, τυχόν ἴσως fortasse, τυχόν fortassis. ἰσότητος similitudinis, οὕτως ita, ὁμοίως perinde, καθάπερ ceu, ὡσεί | |
| 70 | perinde ac si, ἴσως aeque, ὡς ut, ὥσπερ quasi, ὃν τρόπον quemadmodum, ὁποίως qualiter, τοιούτως taliter, ὁμοίως si‐ militer, ὁμοίως ἴσως aequaliter, ὥσπερ sicut, ὁμοίως item, οὐκ ἄλλως non secus, οὐχ ἑτέρως non aliter, ὥσπερ tam‐ quam, ὡσάν prout, οὕτως adeo. personalia, μετ’ ἐμοῦ me‐ | |
| 75 | cum, σὺν σοί tecum, μεθ’ ἡμῶν nobiscum, μεθ’ ὑμῶν vobis‐ cum, τὰ ἐμά τὰ σά mea tua, τὰ ἡμέτερα nostra, τὰ ὑμέ‐ τερα vestra, μεθ’ ἑαυτοῦ μεθ’ ἑαυτῶν secum. hortandi, εἶα heia, ἄγε age, ἄγε δή agedum. προσφωνήσεως compellandi, ὤ ὠή heus. respondendi heu. optandi εἴθε utinam. pro‐ | |
| 80 | hibendi, μή ne, μήτε neve. | |
41 | Figura in adverbiis, sicut in omnibus partibus orationis, aut simplex 〈est〉, ut iuste, aut composita, ut iniuste. comparationem recipiunt adverbia, quotiens ap‐ pellationes unde transeunt comparantur, ut docte doctius | |
| 5 | doctissime, quod est doctus doctior doctissimus. recipiunt et deminutionem, ut meliuscule. adverbiis omnibus prae‐ positio separatim adiungi non debet. | |
42 | Omnia adverbia quae fiunt ex appellationibus a secundae tertiaeque declinationis nominibus sumuntur, ut a lepido lepide et a suavi suaviter. adverbia inveni‐ untur per e productam, ubi genetivus in i desinit; cum | |
| 5 | vero per is effertur, tunc etiam per ter, ut mirus 〈miri〉 mire, 〈prudens〉 prudentis prudenter. excipiuntur a se‐ cundo ordine haec, quae non servant formam, sed con‐ fundunt rationem, bonus et malus per e correptam bene et male; item a tertio ordine facilis vilis impunis repens; | |
| 10 | haec enim facile vile impune repente faciunt. [sequitur] solent aliqui quaerere, certe an certo, quod nihil referre existimo. etenim ratio exigit certe, vocalitas vero certo; illud igitur erit rationis, hoc vocalitatis. illud vero est vitiosum, quod multi dicunt, largiter duriter, ignorantes | |
| 15 | rationem et nitentes auctoritate, cum et illi auctores, qui semel largiter ac duriter dixerunt, saepius large et dure | |
| dixerint. sed nec hoc te 〈debet〉 praeterire, quod nec difficilis, quamquam sit compositum a facilis, rationem sequitur, sed utrumque confundit, et pro difficiliter di‐ | ||
| 20 | cimus difficulter. similiter et audax audacter, non audaciter. | |
43 | Sunt alia adverbia qualitatis, quae neque per e neque per ter efferuntur, sed per us, ὡς θεμελιόθεν ut funditus, οὐρανόθεν caelitus, ἀνθρωπόθεν humanitus, ῥι‐ ζόθεν stirpitus, ὀδάξ mordicus. item sunt quae in im ac | |
| 5 | tim terminantur, ut πληκτικῶς caesim, συνεχῶς continuatim, ἁρπαγηδόν raptim, τροχαλῶς cursim, ἐσφιγμένως strictim, ἀγεληδόν gregatim, κεχωρισμένως separatim, ἰδίᾳ privatim, ἐκ μέρους partim, κατὰ προχώρησιν ἠρέμα pedetemptim, ἐκ τοῦ πρὸς ὀλίγον paulatim, κατὰ λεπτόν minutim, ἠρέμα | |
| 10 | λάθρᾳ sensim, κλεψιμαίως furtim, ἐπίτηδες deditim, δρεπτικῶς carptim, κατὰ ἄκρον summatim, εὐθέως statim, πανταχοῦ passim, ἐξαιρέτως praesertim, ἀμοιβηδόν vicissim. item sunt quae in o terminantur, ut ἐπίτηδες consulto, ἀσφαλῶς tuto, λάθρᾳ clanculo clandestino, διστακτικῶς dubio, πλαστῶς | |
| 15 | ψευδῶς falso, μάτην supervacuo, ταχέως cito, κατ’ ἰδίαν secreto, δισχιδῶς bipertito, τρισχιδῶς tripertito, τετρασχιδῶς τετραμερῶς quadripertito, τυχηρῶς fortuito, ἀορίστως ἀπε‐ | |
| ράντως infinito, εὐθέως continuo, πρώτως primo, προσδε‐ δοκημένως opinato, δηλαδή profecto, μεγάλως magno, σπανίως | ||
| 20 | raro, δικαίως ἀξίως merito, ἀναξίως inmerito, ἀμελῶς otio, πυκνῶς crebro, παντελῶς omnino, αὐθαιρέτως ultro. item sunt quae in am terminantur, ut λάθρᾳ clam, μάτην nequi‐ quam, φανερῶς palam, ἐξ ἐναντίας obviam, διχῶς bifariam, τριχῶς trifariam, τετραχῶς quadrifariam, πολλαχῶς multi‐ | |
| 25 | fariam, φανερῶς coram, προπετῶς ἄλλως perperam. sunt quae in u terminantur, ut τῷ λέγεσθαι dictu, τῷ γενέσθαι factu. item sunt quae in a terminantur, ut μάτην frusta, 〈ἐπίτηδες dedita〉, ἀδίκως iniuria. sunt alia in e 〈vel ter sine〉 prototypo, velut προπετῶς temere, πολυτελῶς abunde, | |
| 30 | δικαίως iure, ἐν τῷ αὐτῷ obiter. item haec adverbia πρω‐ τότυπον non habent, velut post posterius postremum, su‐ pra superius supremum, infra inferius infime, 〈prope〉 propius proxime, extra exterius extremo, ultra ulterius ultimo, citra citerius citime. penes et penitus non habent | |
| 35 | ex se comparativa nec superlativa, ut supra scripta adverbia. | |
44(t) | DE PRAEPOSITIONE | |
| 1 | Praepositio est pars orationis, quae prae‐ posita alii parti orationis significationem eius immutata aut implet aut simplicem servat, ut inscribo. praeposi‐ tionum aliae semper componuntur cum aliis partibus ora‐ | |
| 5 | tionis, ita ut 〈in〉 unitatem veniant neque umquam se‐ paratim dicantur. sunt autem hae, con co re di dis am se, ut conplector coarguor resero diduco discurro amplector secedo. aliae sic separantur, ut numquam in unitatem veniant cum aliis partibus orationis, ut apud penes. | |
| 10 | aliae et coniunguntur et separantur, ut sub ex in de pro ab. | |
45 | Sunt praepositiones quae accusativo casui serviunt, ut πρός ad, παρά apud, πρό ante, κατέναντι contra adversum, περί circa, ἐντός cis, ἐντός citra, περί circum, περί circiter, περί erga, ἐκτός extra, ἐντός intra, μεταξύ | |
| 5 | inter, ἐγγύς ἐντός iuxta, ὑποκάτω infra, κατά in, διά ob, μετά post, διά propter, ἐγγύς prope, ὀπίσω ὄπισθεν pone, | |
| παρεκτός praeter, ἐντός penes, διά per, ὑπό subter subtus sub, κατά secundum, ἐπάνω super, ὑπέρ supra, πέραν trans, μέχρις usque, ὑπέρ ultra. sunt praepositiones quae ablativo | ||
| 10 | casui serviunt, ut ἀπό a, ἀπό ab abs, μετά cum, ἐπί coram, περί de, ἐκ ἀπό ex, ἐν in, ὑπέρ pro, διά prae, ἄνευ χωρίς sine, περί super, ὑπό sub, μέχρι tenus; utriusque casus, in sub super subter, ut πρὸς Σακέρδωτα ad Sacerdotem, πρὸ τοῦ βήματος ante tribunal, περὶ τὴν σχολήν circa scholam, | |
| 15 | περὶ τὰ τείχη circum muros, ἐντὸς Ῥήνου cis Renum, κατέ‐ ναντι τοῦ Τιβέρεως contra Tiberim, ἐντὸς ὅρου citra ter‐ minum, περὶ τὰ τέκνα erga filios, ἐκτὸς πόλεως extra civi‐ tatem, ἐντὸς τειχῶν intra muros, μεταξὺ φίλων inter amicos, ἐγγὺς τῆς βασιλικῆς iuxta basilicam, ὑπὸ τῇ πόλει infra | |
| 20 | muros, κατὰ πατροκτόνου in parricidam, διὰ τὴν ὀργήν ob iram, μετὰ χρόνον post tempus, δι’ ἐκεῖνον propter illum, ὀπίσω ἐκείνου pone illum, παρεκτὸς ἐμοῦ praeter me, ὑπὸ τὴν κλίνην subtus lectum, ὑπὸ σκιάν sub umbram, ἐπάνω ἐπὶ τοῦ βουνοῦ super collem, ὑπὲρ τὴν τύχην supra fortunam, πέραν | |
| 25 | τοῦ Τιβέρεως trans Tiberim, μέχρι θαλάσσης usque ad mare, ὑπὲρ τὴν ἡλικίαν ultra aetatem; ablativi casus sunt, διὰ τοῦ πολέμου prae bello, χωρὶς τοῦ παιδός sine puero, μέχρι ἥβης tenus pube; communes, κατὰ πατροκτόνου in parrici‐ dam, ἐν ἀγρῷ in agro, εἰς ἀγρόν in agrum, περὶ Πριάμου | |
| 30 | super Priamo, ἐπάνω βουνοῦ super collem, ὑπὸ τῇ στέγῃ sub tecto, ὑπὸ τὴν σκιάν sub umbram. verbis autem ap‐ tantur hae, ἀπό as aspellere, διά di diducere, διά dis disicere, σύν co coemere, μετά con convertere, διά se secernere, μετά re revocare. inter eas quae accentu mutato in adverbia | |
| 35 | cadunt hae sunt, infra intra supra ultra citra circa iuxta contra subtus coram ante post. | |
46 | In praepositio significat modo id quod est valde et vim verbi cui praeponitur auget, ut increpuit insonuit: Vergilius Turnus ut infractos adverso Marte Latinos. | |
| 5 | modo significat idem quod non et vim verbi imminuit, ut invalidus. ponitur et pro eo quod est inter, ut Penthesilea furens mediisque in milibus ardet 〈et〉 aut Capyn aut celsis in puppibus arma Caici. | |
| 10 | ponitur et pro adversus, ut quid meus Aeneas in te committere tantum et ipse deos in Dardana suscitat arma. ponitur et pro modo qualitatis, ut | |
| 15 | quem pellis aenis | |
| 〈in plumam〉 squamis auro conserta tegebat et atque huic in faciem soror ut conserua Metisci. interdum et pro particula supervacua, ut | ||
| 20 | nosco crines incanaque menta regis Romani. interdum qualitatem habet ad peius deteriusque tenden‐ tem, ut quam semel informem vasto vidisse sub antro Scyllam; | |
| 25 | non enim nullius formae significat, sed malae formae et quae vulgo dicitur deformis. item et Pyrgi veteres intempestaeque Graviscae. nam et hic non nullius, sed malae tempestatis dicuntur Graviscae. ponitur 〈et〉 pro qualitate ordinativa, 〈ut〉 | |
| 30 | cum dicimus ‘opus in dies crescit‘, ut Vergilius inque dies avide surgens caput altius effert. ponitur et pro spatio temporali, cum significat usque adhuc, 〈ut cum dicimus ‘a mane in noctem‘, ut apud Vergilium felix si protinus illum | |
| 35 | aequasset nocti ludum in lucemque tulisset. ponitur et pro praepositione pro〉, ut cum dicimus ‘hoc munus in magno habeo‘ ut Vergilius quem Thracius olim | |
| Anchisae genitori in magno numere Cisseus, | ||
| 40 | et Sallustius in I historiarum ‘〈ut〉 et facta in gloria nu‐ meret et, si liceat, avidius fecerit‘. | |
47 | Sub praepositio significat modo supra, ut ter flamma ad summum tecti subiecta reluxit et corpora saltu | |
| 5 | subiciunt in equos, id est supra iaciunt; modo infra, ut caudamque remulcens subiecit pavitantem 〈utero〉 siluasqve petivit, et | |
| 10 | pedibusque rotarum subiciunt lapsus. significat et propter, ut quo deinde sub ipso ecce volat. | |
| 15 | ponitur et pro in, ut namque sub ingenti lustrat dum singula templo, id est in templo. | |
48 | Super praepositio modo ponitur pro de, ut | |
| multa super Priamo rogitans, super Hectore multa et haec super arvorum 〈cultu〉 pecorumque canebam; | ||
| 5 | modo et pro 〈praepositione〉 pro, 〈ut〉 nec super ipse sua molitur laude laborem et nil super imperio moveor. et pro insuper et amplius, ut | |
| 10 | cui neque apud Danaos usquam locus, et super ipsi Dardanidae infensi poenas cum sanguine poscunt, item ecce super maesti magna Diomedis ab urbe legati responsa ferunt; | |
| 15 | et pro desuper, ut haec super e uallo prospectant omnia Troes et superque inmane baratrum cernatur. | |
| 20 | et pro superest, ut ille autem, neque 〈enim〉 fuga iam super ulla pericli et o mihi sola mei super Astyanactis imago. interdum et ultra significat, ut | |
| 25 | super et Garamantas et Indos | |
| proferet imperium. | ||
49 | Pro praepositio significat porro, ut cum profundum dicimus pelagus, cum porro fundus sit, ut hinc altas cautes proiectaque saxa Pachyni radimus. significat et ante, ut | |
| 5 | soli pro portis Messapus et acer Atinas sustentant aciem. item prodere modo ante dare significat, ut prodere patriam dicitur, modo porro dare et propagare, 〈ut〉 Italiam regeret, genus alto a sanguine Teucri—proderet. | |
| 10 | et pro praepositione in, 〈ut〉 pro rostris, pro tribunali, ut hirsutumque supercilium promissaque barba id est immissa. 〈et pro eo quod est ἀντί apud Graecos, ut cum dicimus cervam pro Iphigenia et pro dulci Ascanio veniat〉 | |
| 15 | et pro eo quod est ὑπέρ, 〈ut〉 unum illud tibi, nate dea, proque omnibus unum praedicam. | |
50 | Ab et ex praepositiones si sequens verbum a vocali incipiat, integrae efferuntur, ut * ex oppido; si consonantes sequantur, extremam litteram perdunt, ut * | |
| e foro; similiter, si vocalis sequatur consonantium loco | ||
| 5 | posita, ut * e via. hae autem non unum idem〈que signi‐ ficant. nec enim unum〉 est ‘a theatro venio‘ et ‘ex theatro‘. nam qui dicit a theatro se venire, non ex ipso theatro, sed e loco qui est theatro proximus se venire significat; qui vero ex theatro, ex ipso theatro significat. his | |
| 10 | praepositionibus pares contraria potestate sunt ad et in, quae et ipsae non unum idemque significant, quia in forum ire est in ipsum forum intrare, ad forum autem ire, in locum foro proximum. similiter ad tribunal venit liti‐ gator, in tribunal vero praeses aut iudex. | |
51(t) | DE CONIVNCTIONE | |
| 1 | Coniunctio est pars orationis nectens ordinans‐ que sententiam. coniunctioni accidunt figura ordo po‐ testas. figura est qua apparet, utrum simplex sit, ut quidem, an composita, ut equidem; ordo quo apparet quae | |
| 5 | praeponi tantum possit, ut nam, quae subiungi, ut que, 〈quae〉 praeponi et subiungi, ut et. potestas coniunctionum in VI species dividitur: sunt enim copulativae, causales, ratiocinativae, repletivae, disiunctivae, dubitandi. συμπλε‐ | |
| κτικοὶ σύνδεσμοί εἰσιν copulativae coniunctiones sunt hae, | ||
| 10 | καί ac, τέ que, καί atque, ἤδη porro, μέν quidem, προσέτι δέ quoque, καί etiam, ἀλλά at sed, δέ autem, δέ vero, τοῦτο δέ id porro, ἔγωγε equidem; αἰτιολογικοί causales, γάρ nam γάρ enim, ἐπειδή quoniam, ἐπεί quia, διὰ τοῦτο eo, ὅτι καθ’ ὅτι quod, διά τοῦτο ideo, οὖν ergo, διά τοῦτο idcirco, χάριν | |
| 15 | gratia, ἕνεκεν causa, ἀλλά verum; συλλογιστικοί ratiocina‐ tivae, ἐπειδή quatenus, τοιγαροῦν itaque, διό quapropter, τοίνυν οὖν quocirca ergo, ἐπεί quoniam, τοιγάρ igitur, διὰ τί quare, ἐπεί quoniamquidem, διὰ τοῦτο ideoque, εἴ τι siqui‐ dem, ὁπότε quandoquidem; ἀναπληρωματικοί repletivae, κἄν | |
| 20 | saltem, ὅμως tamen, πρὸς ἐπὶ τούτοις adeo, δὴ ἄρα tandem; διαζευκτικοί disiunctivae, οὔτε neque, οὔτε nec, ἆρα ne, ἤ aut, μήτε neu, ἤ vel, μήτε neve, ἤ an, ἤ ve; διστακτικοί dubitandi, ἐάν si, εἰ μή nisi, εἴτε seu sive. sunt et quae vix aptantur finitivae specisi, velut σαί τοι γε, εἰ καὶ τὰ | |
| 25 | μάλιστα quamquam, ἐπειδή quatenus, ἕως, ἕως που dum, εἰ si, εἰ μή nisi, εἰ καί tametsi, ὡς ὅπως ut, ὅτε cum, μετὰ τό postquam, πρίν antequam; εὐκτικῆς ὄψεως optativae speciei, ἵνα μή utinam ne, εἴθε utinam, ὤφελον velim, μόνον dum‐ | |
| modo, κἄν licet, μέχρι donec, πρὶν ἤ antequam, μετὰ τό | ||
| 30 | postquam, μέχρι dum; ὑποζευκτικοί subiunctivae, si, ante‐ quam, ἄχρι donec, μάλιστα quamvis, dummodo licet, ἡνίκα ὁπότε cum, dum, postquam, πρὶν ἤ priusquam. 〈est〉 et hypodigmaticum οἷον veluti et homoematicum adverbium ὡς ut ὥσπερ sicut. | |
52 | Nunc dicemus quae coniunctio cui qualitati iungatur. cum iungitur modo finitivis, modo subiunctivis, ut cum dico, cum dicebam, cum dicam, cum dicerem. sed interest utrum finitivis an subiunctivis iungatur. 〈fini‐ | |
| 5 | tivis enim iungitur〉, quotiens ad id tempus quo agebam refertur, ut apud Vergilium cum venit, aulaeis iam se regina superbis aurea composuit sponda, id est ‘ipso tempore quo venit se regina composuit‘; et | |
| 10 | apud Ciceronem ‘tantum profeci, cum te 〈a〉 consulatu reppuli‘, id est ‘ipso tempore quo reppuli profeci‘. sic quoque et futuro coniungitur finitivorum, 〈ut〉 cum dabit amplexus atque oscula dulcia figet, id est ‘ipso tempore quo dabit amplexus et figet oscula‘. | |
| 15 | sic et Cicero ‘an cum bello vastabitur Italia, vexabuntur urbes, tecta ardebunt, tum te non existimas?‘ significat enim se ipso tempore invidia conflagraturum, quo vasta‐ bitur Italia, vexabuntur urbes, tecta ardebunt. hoc pacto iungitur finitivis; subiunctivis autem, 〈cum〉 post factum | |
| 20 | aliquid significat, ut apud Ciceronem ‘cum ille homo au‐ dacissimus conscientia convictus reticuisset, patefeci‘. nam primum Catilina tacuit, et tunc Cicero patefecit. | |
53 | Si modo finitivis, modo subiunctivis iungitur; finitivis hoc modo, quotiens res facta significatur, ut apud Ciceronem ‘si inlustrantur, si erumpunt omnia‘. nec enim dubitat, si inlustrentur, sed, quia inlustrantur, suadet ut | |
| 5 | Catilina mutet mentem. item Terentius in Hecyra hoc mihi unum e plurimis miseriis reliquum fuerat malum, si puerum ut tollam cogit. sic quoque et perfecto iungitur, ut apud Vergilium | |
| 10 | si potuit manes arcessere coniugis Orpheus, affirmat enim potuisse. item apud Ciceronem ‘quid? si haec, non dico maiora fuerunt in Clodio quam in Milone‘. | |
| subiunctivis vero iungitur, quotiens condicionalis et in‐ certus est sermo, velut si faciam, si facerem. qui enim | ||
| 15 | sic loquitur, nihil factum interim declarat. sed Terentius hanc regulam non est secutus; nam de condicionali ser‐ mone finitivo verbo usus est, ut in Hecyra ‘si facies, re‐ primam me, ne aegre quicquam audias‘; pro enim ‘si fe‐ ceris‘ ‘si facies‘ dixit; idem in eadem ‘quod 〈si〉 perficio, | |
| 20 | 〈non〉 paenitet me famae‘ et senex si quaeret me, modo isse dicito ad portum, pro ‘si quaesiverit‘. | |
54 | Dum iungitur finitivis, velut dum venio. quo‐ tiens vero pro eo quod est dummodo ponitur, subiunctiva recipit. alii vero dixerunt quod magis optativa, ut apud Vergilium ‘dum conderet urbem‘, 〈id est〉 ‘dummodo con‐ | |
| 5 | deret urbem‘. etiam si alius praegreditur sermo decli‐ nationis, ad illum reformatur, velut ‘petebas 〈ut〉, dum venires, facerem‘. sic quoque recipit subiunctiva. Donec iungitur subiunctivis, velut donec veniam. | |
55 | Num, si praepositum fuerit illi aliud verbum | |
| finitivum, recipit subiunctiva, ut Cicero ‘interrogaui num dubitaret eo proficisci‘, ut sit species relativa. fere enim praeposito finitivo verbo parti orationis coniunctivae sub‐ | ||
| 5 | iungitur species subiunctiva, velut ‘nescio quare venerit‘, ‘nescio cur dixerit‘ et cetera similiter [pariter vero fini‐ tiva], ut apud Ciceronem ‘credo uos mirari quid sit, quod ego potissimum surrexerim‘; quamquam idem Cicero in eadem aliter enuntiavit, ‘nequid metuas, Glaucia, non te | |
| 10 | scrutor, si quid forte ferri habuisti‘. aliter vero finitiva, ut apud Terentium ‘num aliud me tibi opus est?‘ item quare venisti? quare id fecisti? et similia, quia 〈non〉 praeponitur verbum. item quamvis subiunctiva, quamvis feceris; item dummodo venias; item licet venias. quam‐ | |
| 15 | quam finitiva, sicut Vergilius quamquam 〈animus〉 meminisse iubet luctuque refugit. si vero καίτοι γε significat, optativa recipit, ut apud Ci‐ | |
| ceronem ‘quamquam quid ego te invitem?‘ | ||
56 | Ut recipit finitiva acuto accentu elatum. effertur 〈autem〉, quotiens pro eo accipitur quod est quomodo; quotiens vero pro eo quod est apud Graecos ἵνα, recipit optativa, ut ut faciam. non numquam tamen et accentu | |
| 5 | acuto elatum recipit subiunctiva, praeposito sane finitivo verbo, more quo supra formam relativam diximus, ut apud Vergilium infandum, regina, iubes renovare dolorem, Troianas ut opes et lamentabile regnum | |
| 10 | eruerint Danai. utinam recipit optativa, ut utinam veniat; ne accentu acuto imperativa, ut ne fac; quotiens vero gravi accentu pro eo quod est apud Graecos ἵνα μή accipitur, optativa, ut apud Horatium | |
| 15 | ne facias quod Ummidius quidam. non numquam vero, etiamsi accentu acuto efferatur, opta‐ tiva quoque recipit, ut ne venias, ne scribas. sed interest | |
| 〈inter〉 hoc et illud quod dicimus ne fac, quod hoc im‐ | ||
| 20 | peramus, superius suademus. recipit quoque id ipsum ac‐ centu acuto elatum subiunctiva, quotiens εἰρωνικῶς acci‐ pimus pro eo quod est apud Graecos πάνυ γε, scilicet quotiens rei dubiae et quasi condicionali aptatur, ut apud Ciceronem ‘ne tu, Eruci, accusator esses ridiculus‘ et Sal‐ | |
| 25 | lustius ‘ne illi corruptis moribus victoriae temperarent‘. quotiens vero rei aptatur certae, eodem accentu elatum finitiva recipit, ut apud Ciceronem ‘ne illi vehementer errant‘, affirmat enim eos vehementer errare. | |
57 | Postquam modo finitiva, modo subiunctiva: finitiva, quotiens iunctum accipitur, ut Vergilius postquam res Asiae Priamique evertere gentem inmeritam visum superis, | |
| 5 | ut sit ‘postquam visum est‘. subiunctiva vero, quotiens secernitur, ut ‘post venit quam exclamasset‘, ‘post fecit quam dixisset‘. antequam modo finitivis, modo subiunctivis iungitur; finitivis, ut Vergilius ante, pudor, quam te violo. | |
58 | Ni et nisi subiunctiva ita, ni fecissent et | |
| nisi fecissent; quamquam apud Ciceronem non numquam finitivis iungitur, tunc maxime, cum parum suspensus et dubius sit sensus, ut apud eundem ‘nisi forte maius est | ||
| 5 | patefacere nobis provincias, quo exire possimus, quam pro‐ videre, ut etiam illi, qui absint, habeant, quo victores revertantur‘. | |
59 | Et coniunctio id valet quod que; sed hoc differt, quod haec non modo subiungitur, sed etiam prae‐ ponitur, modo geminata, 〈ut〉 qui foedere certo | |
| 5 | et premere et laxas sciret dare iusus habenas; modo simpliciter elata, sed figurata, ut labitur uncta vadis abies, mirantur et undae, miratur nemus insuetum; modo interrogativa, ut | |
| 10 | et quae tanta fuit Romam tibi causa videndi? modo indignativa, 〈ut〉 et quisquam numen adorat? modo confirmativa, 〈ut〉 et dubitamus adhuc virtutem extendere factis? modo causalis, 〈ut〉 | |
| 15 | et gens illa quidem sumptis non tarda pharetris; modo adnutativa et compromissiva, ut dic quibus in terris, et eris mihi magnus Apollo, tris pateat caeli spatium non amplius ulnas; modo auctiva pro etiam, 〈ut〉 | |
| 20 | quorum Iphitus 〈aeno〉 iam gravior Pelias et vulnere tardus Ulixes; modo ordinativa, 〈ut〉 corpusque lanant frigentis et ungunt; modo superlativa, 〈ut〉 | |
| 25 | quicquid id est, timeo Danaos et dona ferentes; modo deminutiva per gradus, ut felix qui potuit rerum cognoscere causas, fortunatus et ille deos qui nouit agrestes. | |
60 | Aut coniunctio dubitativam, si geminetur, habet potestatem. qui enim dicit ‘aut librum volo aut pretium‘, utrumque se ex aequo desiderare significat, ut in illis aut pelago Danaum insidias suspectaque dona | |
| 5 | praecipitare iubet subiectisque urere flammis | |
| aut terebrare cauas uteri et temptare latebras; aut si semel subicitur, deminutiva est et habet gradum ad inferiora tendentem, ut incute vim ventis submersasque obrue puppes, | ||
| 10 | aut age diversas et disice corpora ponto. nam furens Iuno et irata quod 〈gravissimum credebat optavit, deinde〉 quod secundum intulit. 〈huius〉 con‐ iunctionis 〈qualitates sunt multae〉. modo comminativa est, 〈cum dicimus ‘aut〉 da mihi, aut rapio‘, ut | |
| 15 | Nymphae, noster amor, Libethrides, aut mihi carmen quale meo Codro concedite (proxima Phoebi versibus ille facit), aut si non possumus omnes, hic arguta sacra pendebit fistula pinu; modo hortativa, ut | |
| 20 | aut tu magne 〈pater〉 divum miserere et illud aut tu, quod superest, infesto fulmine morti, si mereor, demitte; modo coniunctiva pro et, 〈ut〉 | |
| 25 | molirive moram aut veniendi poscere causas; | |
| et pro que, ut ‘liquidas presso ter gutture voces corvi aut quater ingeminant‘ pro quaterque; modo pro separa‐ tiva, 〈ut〉 aut onera accipiunt venientum aut agmine facto | ||
| 30 | ignavum fucos pecus a praesepibus arcent. 〈item〉 aut ante ora deum pinguis spatiatur ad aras, modo fundit modo spatiatur. 〈item semineces volvit multos aut agmina curru | |
| 35 | proterit〉 aut raptas fugientibus ingerit hastas. | |
61(t) | 〈DE INTERIECTIONE〉 | |
| 1 | Interiectio est pars orationis significans affectum animi: vario autem affectu movemur; aut enim laetitiam significamus, ut va evax, aut dolorem, ut vae heu, aut ammirationem, ut babae eheu. ex his colligi deinceps | |
| 5 | alii motus animorum possunt. apex Donati: aut metuentis, ut ei attat, aut optantis, ut o utinam. sed haec Graeci adverbio applicant, quod ideo Latini non faciunt, quia huiusce modi voces non statim subsequitur verbum. licet | |
| autem pro interiectione [τό autem παρενθέσεως] etiam alias | ||
| 10 | partes orationis singulas pluresve subponere, ut nefas, pro nefas. accentus in interiectionibus certi esse non possunt, ut fere in aliis vocibus, quas inconditas invenimus. | |
62 | Venit mihi in mentem huius rei, pudet me amoris, piget me profectionis, taedet me meretricum, miseret me senis, interest mea haec res, interest mea, refert mea, interest eius et refert illius, interest et refert | |
| 5 | nostra vestra illorum; egeo victus et victu, patiens sum laboris, doleo vicem tui et tuam, similis sum tui, discru‐ cior animi et animo et animum, amans mei, pertaesum est mihi iniuriae, plenus sum bonorum et bonis, potior huius rei et hac re, veri simile, impleor vini et vino, | |
| 10 | obliviscor tui et te. | |
63 | Noceo inimico, incommodo viatori, officio in‐ sidiatori, medeor laguenti (hoc verbum 〈perfecto caret〉), blandior patri, ancillor magistro, adulor mulieri, conscius sum facti, patrocinor patriae, convicior debitori, vitio | |
| 5 | furi duco, inprecor hosti, ausculto suasori, supplico tibi, | |
| moderor militibus, obstrepo dicenti, palpor et palpo equo, crisso tibi, praecurro praetori, procuro pugili, geniculor parenti, genua tibi advolvor, praevaricor reo, supersideo discipulo, antecello aemulo, consilio tibi sum, studet huic | ||
| 10 | rei, timeo tibi et de te; detraho tibi, alienus sum tibi, vacat mihi, tempero vino, testimonio est mihi; adversor inimico, subscribo epistolis, intentus studiis, inimicus ne‐ glegenti, dicto audiens, invidus bono, malivolus studenti, habilis virtuti, utilis seni, aptus industriae. | |
64 | Incipio studium, aggredior hominem, indulgeo te, experior periculum, periclitor amicum, mereo et mereor honorem, despicio laticlavium, impedio legentem, ludificor vaniloquum; neteres et ludificavi; iuvat me, nanciscor | |
| 5 | occasionem, ludo oratorem, iubeo famulos, invado te et in te, intueor te et in te, adorior hominem, involo te et in te, redoleo unguentum, invideo divitem, commeio lectum et permeio (commixi et permixi), insimulo simulatorem, animadverto te, criminor directarium, moderor te. | |
65 | Inpertio illum hac re, dignor amicum hospitio, saturo exercitum commeatu, libero te periculo, liberor molestia, dono praeceptorem auro, tempero me vino, fraudo | |
| creditorem pecuniis, abdico me praeture, cedo tibi gloria, | ||
| 5 | afficio illum laetitia, desisto tua consuetudine, labor spe mea, imbuo malum malis, egredior civitate, degredior monte, contentus sum uno nummo, orbo uxorem dote, inter‐ dico ignominiosum foro, exulto victoria, soporo te vino, dignor a te honore, sustineo me hac re, conplaudo tecum, | |
| 10 | gaudeo felicitate, opus est mihi argento, alienus sum cri‐ mine, comitor amicis, vaco militia, communico tecum, postulo a te, utor careo fruorve divitiis, nitor hac re, potior munere, induo te armis, precor a diis, opto a diis, ante‐ pono te fide, interdico tibi amicitia mea. | |
66 | Similis sum tui moribus et tibi facie, avello senis et seni canos, frango servi et servo caput, eruo mendacis et mendaci oculos, studio tui feci 〈id est dum studeo tibi, studio tuo feci〉 id est te studente; discrucior | |
| 5 | animi et animo, metu tui et tuo, vicinus sum illius et illi et amicus sum, fidens sum animi et animo, memini et memor sum honoris et honorem, ammoneo interfectorem caedis et caedem, obliviscor amicitiae et amicitiam, expers sum causae et 〈causa〉, ignoro causam; expers sum autem 〈fundi | |
| 10 | et〉 fundo non habeo fundum significat; inpleo sacculum argenti et argento, egeo victus et victu, potior fructus et fructu, apud antiquos potior hanc rem. | |
67 | Nominativus casus trahit verbum tertiae personae, ut Pomperius in litore Aegypti dicitur occidisse, nominatur inter auctores Caelius, Vergilius Aeneida fecit. vocativus secundam personam accipit, ut Vergili scribe, | |
| 5 | Cicero responde. prima persona non eget casu, sed ad‐ mittit nominativum, ut servio ingenuus. nomina forma participiorum posita genetivo casui iunguntur, ut appetens pecuniae, Terentius ‘fugitans litium‘ et Sallustius ‘cupien‐ tissimus legis‘. participia vero accusativo copulantur, ut | |
| 10 | appetens pecuniam, fugiens lites, cupiens legem. | |
68 | εὐθυμεῖ bono animo est. βελτίονά σοι κατεγ‐ γυῶμαι meliora tibi spondeo. imaginatur quod cupit; δικα‐ στήριον συνεκρότησεν iudicium conflavit; mutua vice. ὀχλῶν ἐμμένεις pergis molestus esse. κακῶς ὑπονοοῦμαι περὶ ἐκείνου | |
| 5 | male praesumo de illo. ψηφίζεταί μοι suffragatur mihi. ἀντικτυπεῖ, ἀντιλογίζεταί μοι refragatur mihi. μισεῖ τὴν ἀγο‐ | |
| ραῖον usu forensi abhorret. βίας σου κατηγορῶ vis te cri‐ mine peto. εὕρατο αὑτῷ ἀξίωμα repperit sibi dignitatem. ἐλθὲ πρὸς ἐμέ fac venias ad me. ὑπερτίθεται ἢ πλατύνει | ||
| 10 | τὸν λόγον dilatat orationem. θάνατον αὑτῶ προσεπόρισεν mortem sibi adscivit. ἀηδίζεται τῶν ἰδίων πραγμάτων taedet suarum rerum. τὸ ἔδαφος στρέφει solum vertit. copiam sui non praebet. ἐσπιλωμένον ὑβρισμένον κατεστιγμένον πρό‐ σωπον denotabilis persona. καταμαρτυρηθεὶς ἄνθρωπος dete‐ | |
| 15 | stabilis homo. ἀπευκτέον ἔτος execrabilis annus. ἐπιρρεπές σοί ἐστιν proclive tibi est, προταχθεὶς γνώμῃ ἐμῇ mea sen‐ tentia praefectus. λοιπὰ ἔξοχος cetera egregius. κροτητικὴ αἴτησις plausibilis petitio. νέας ἡλικίας tenerae aetatis. τίνι βοηθεῖν εἴωθε cui succurri solet. διὰ τὴν ἀβεβαιότητα | |
| 20 | τῆς φύσεως propter infirmitatem sexus; sexus δὲ κυρίως ἐπὶ γυναικῶν λέγεται. ἱκετεύω τῇ φωνῇ supplico voce. ἐπι‐ μελείᾳ πάνυ προσκυνητέᾳ cultu quam venerabili. οὐ πλέον μιᾶς νυκτός non amplius una nocte, Vergilius contra ‘noctem non amplius unam‘. κεκονδυλωμένη καὶ ἐμμέριμνος ἢ δυ‐ | |
| 25 | σχερὴς πρᾶξις nodosa atque scrupulosa. ἀπολύειν [που] | |
| enodare atque expedire. ὕβρισεν αὐτήν pulsavit pudorem eius. ἐκδικία σπουδαία favorabilis vindicatio. ἐκβεβλημένας καὶ εὐκαταφρονήτους explosas comoedias. legis praesidium. τῆς χειρὸς ἐπικουρίαν manus auxilium. ἠγόρασεν τὸ αὑτοῦ ἔγκλημα | ||
| 30 | redemit facinus suum. ἀστάθμητος δαπάνη inpensa pecunia. titulos natales suos augere. γουνούμενος genibus obvolutans. αὐχμὸν τρέφων squalorem pascens. φανερὸς ἀπελάτης praedo editus. ἐπικαλεῖται τὴν πίστιν fidem implorat. βοήθειαν αἰτεῖ opem expetit. ἐπιτεταμένῃ ψυχῇ obstinato animo. | |
| 35 | πλημυρεῖ τοῖς χρήμασιν exuberat pecunia. ὑπεραίρει ἡ ψῆφος redundat calculus. διέπτυσεν αὐτοῦ τὰς ἱκετείας respuit preces eius. infatigabilis patientia. caelestis providentia, θείᾳ συμβουλίᾳ divino consilio. παρέβη τὴν πίστιν fidem excessit. τὸ τῆς φιλίας δίκαιον ἐμίανεν ius amicitiae vio‐ | |
| 40 | lavit. huc usque temeritatis accessit. dies perennis pe‐ tendus. citius tempus quam oratio deficiet. multum sibi adrogavit. salva iustitia praesidis. fartus auctoritatibus. enucleatis sensibus. coronatis verbis. ventilatam quae‐ stionem. infuscavit pudorem eius. pro indiviso possides. | |
| 45 | testimonio suo prosecutus est me. officiis meis libertatem merui. gratiam delicti facimus. asseris me manu tua. digneris me litteris tuis. antiquae vetustatis instar. vanas querelas crepitare. fragilis memoriae. volubilis mentis. tritae frontis. candor animi tui. merus sermo, mera spes. | |
68(50) | sutilis agit. sum parato animo. argutum opus. pensilis lucerna, suspensum animum. sutilis porta. voluptuosus rebus favore virtutis. columen curiae. specimen scholae. tumore agit. elaboratum opus. ludit abstinentiam meam. inaccessibiles litterae. inaccessus locus. inextricabilis | |
| 55 | error. inremeabilis via. sterilis amicitia. larvali habitu. imaginaria forma. finali habitu. inlibatus numerus. | |
69 | Poematos genera sunt tria. aut activum est vel imitativum, quod Graeci dramaticon vel mimeticon appellant, in quo personae loquentes introducuntur, ut se habent tragoediae et comicae fabulae et prima bucolicon; | |
| 5 | aut enarrativum, quod Graeci exegematicon vel apaggel‐ ticon appellant, in quo poeta ipse loquitur sine ullius personae interlocutione, ut se habent tres libri georgici et pars prima quarti, item Lucretii carmina; aut commune vel mixtum, quod graece κοινόν vel μικτόν dicitur, in quo | |
| 10 | poeta ipse loquitur et personae loquentes introducuntur, ut 〈est〉 scripta Ilias et Odyssia Homeri et Aeneis Vergilii. | |
70 | Distinctio est silentii nota cum sensu ter‐ minato. huius autem signum est punctum supra versum positum. subdistinctio est diuturnitas quaedam temporis differens orationem ad sententiae qualitatem. huius autem | |
| 5 | 〈signum〉 est punctum sub versu positum, nt est illud, et si fata deum, si mens non laeva fuisset, impulerat ferro Argolicas foedare latebras; Troiaque nunc staret, Priamique arx alta maneret. non enim similiter ut in distinctione silentium interpositum | |
| 10 | tacere permisit. media vel mora est silentium legitimae distinctionis 〈subdistinctionis〉que medium obtinens locum, quae hoc solum servat officium, ut legentis spiritum levis‐ sima respiratione refoveat et nutriat. sic enim pronun‐ | |
| tiando reticere quis debet, quoad spirat, 〈quia spiritus〉 | ||
| 15 | ipse a defectione vincatur, 〈deinde〉 vires resumat. mul‐ tae autem causae mediae huius lectionis: primum ne con‐ fundantur quae dicola vel tricola ponuntur; deinde ut actus verborum emineat et luceat, qui ex aliquo venit affectu vel indignatione seu miseratione conlata aut certe | |
| 20 | quadam artatione sermonis quae emfaticos a poetis 〈con‐ geruntur〉. siquis itaque sine media spiritus suspensione pronuntiaverit aut hoc inclusi in ligno occultantur Achivi aut haec in nostros fabricata est machina muros | |
| 25 | inspectura domos venturaque desuper urbi aut aliquis latet error equi ne credite Teucri, confunditur ratio compositionis generali nomine ligni ma‐ chinae equi. et lectumque iugalem, | |
| 30 | quo perii, super imponam; hoc enim voluit intellegi Dido non esse lectum ingalem, quo perierit. immorandum est ergo et respirandum 〈post〉 ‘iugalem‘ et sic inferendum cum ὑποκρίσεως affectu ‘quo perii‘. distinguere autem oportet ante similitudines, quas | |
| 35 | Graeci parabolas vocant, et ante redditas ἀνταποδόσεις, et | |
| siquando 〈a persona〉 ad personam transitus erit factus, et ante ‘aut‘ coniunctionem et ante casum vocativum et ante ‘sed‘ et ante ‘quoniam‘ et ante interrogativa, ut quis deus, o Musae, qui nobis extudit artem, | ||
| 40 | unde noua 〈in〉 gressus hominum experientia cepit? post interrogativa, ut Musa, mihi causas memora. | |
71 | Verba quae passive tantum efferuntur, ex quibus quaedam etiam activa sunt, quae fere sunt primae coniugationis: κολακεύω adulor, ξενίζομαι aversor, ἐναν‐ τοιοῦμαι ζημιῶ ἀντιδικῶ ἀποστρέφομαι adversor, ζηλῶ φθονῶ | |
| 5 | aemulor, χαλκολογῶ aesculor, ἀλογοῦμαι alogior, διαμάχομαι altercor, ὑδρεύομαι aquor, ὑπολαμβάνω arbitror, τεκμαίρομαι argumentor, ἀποστρέφομαι aspernor, οἰωνοσκοπῶ ὀρνεοσκοπῶ auspicor, ἰξεύω aucupor, ὀρνεοσκοπῶ auguror, ἡλιάζομαι apricor, ἀπάρτιον ποιῶ auctionor, συμμαχῶ auxilior, προσλαλῶ | |
| 10 | affor, ἐργομωκεύομαι assentior, ἐργομωκεύομαι ancillor, προσ‐ λαλῶ alloquor, διαβάλλω ἀμφιλογῶ διαμιλλῶμαι altercor, | |
| ἀποιωνίζομαι abominor, προσλαλῶ alloquor, ἀμφιβάλλω, ἀμοι‐ βαδίζω alternor, βακχεύω bacchor, ἀναστρέφομαι conversor, ἐπηρεάζω calumnior, εἰρωνεύομαι cavillor, δικολογῶ causi‐ | ||
| 15 | dicor, προφασίζομαι causor, ὀχλαγωγῶ circulor, μεταπωλῶ cauponor, ἐπικωμάζω comissor, συνοδεύω comitor, σοφίζομαι commentor, ἐπιχειρῶ conor, στοχάζομαι coniector, δημηγορῶ contionor, κατανοῶ ἐνατενίζω contemplor, συνεστιῶμαι con‐ vivor, ὑπογογγύζω commurmuror, συναμιλλῶμαι conflictor, | |
| 20 | καταβοῶ convicior, διαβάλλω αἰτιῶμαι criminor, ἀπορῶ δι‐ στάζω cunctor, θεωρῶ conspicor, κενοῦμαι πτοοῦμαι con‐ sternor, μεταβουλεύομαι concinnor, παραμυθοῦμαι consolor, διαμαρτύρομαι contestor, [συνέρχομαι congredior], συνδιατρίβω commoror, ἀρχαιρεσιάζω comitior, καταξιῶ dignor, ἀναξιο‐ | |
| 25 | παθῶ dedignor, κυριεύω dominor, ξενίζομαι deversor, νοσφί‐ ζομαι depeculor, ἀπομαρτύρομαι detestor, ἀποκαταρῶμαι de‐ precor, δωρῶ καὶ δωροῦμαι, εἰς δῶρον αἱρῶ καὶ εἰς δῶρον αἱροῦμαι donor, ἀποτρέπομαι dehortor, εὐωχοῦμαι epulor, καταρῶμαι execror, ἐκλαλῶ effor, ἀλλοτριοῦμαι externor, | |
| 30 | ἐκπαλαίω eluctor, μυθολογῶ fabulor, λαλῶ for, συρίζω fistulor, ἀπατῶ frustror, μωραίνω fatuor, κλέπτω furor, κατασκευάζω fabricor, χαρίζομαι gratificor, χαίρω gratulor, συνήδομαι | |
| συγχαίρω grator, λωποδυτῶ grassor, ἐωροῦμαι gestor, γονυ‐ πετῶ geniculor, δοξάζομαι glorior, χασμῶμαι halucinor, προ‐ | ||
| 35 | τρέπομαι hortor, ξενίζομαι hospitor, μαντεύομαι hariolor, ἀκοντίζω iaculor, μιμοῦμαι imitor, εἰκονίζω imaginor, ἀσθενῶ inbecillor, ἀρνοῦμαι infitior, ἐνεδρεύω insidior, ἑρμηνεύω inter‐ pretor, εὐτραπελεύομαι iocor, ἀγανακτῶ indignor, βραδύνω ἐνδιατρίβω immoror, καταρῶμαι imprecor, μυοῦμαι initior, | |
| 40 | πλημυρῶ inundor, ἁφιμαχῶ iurgor, εὐτραπελίζομαι iocor, χαίρω laetor, θρηνῶ lamentor, λῃστεύω latrocinor, πορνοβοσκῶ le‐ nocinor, ὑπερθεματίζω ἀναβιβάζω licitor, παλαίω luctor, ἐμ‐ παίζω ludificor, ἀσωτεύομαι luxurior, ἐνθεάζομαι lumfor, κερ‐ δαίνω lucror, ἱλαρεύομαι laetor, λούομαι lavor, νοσφίζομαι | |
| 45 | manticulor, μηχανῶμαι machinor, ἐμπορεύομαι ὠνοῦμαι mer‐ cor, σκέπτομαι ἀνατάσσομαι meditor, μεσημβριάζω meridior, ἀπειλῶ minor, συμπάσχω miseror, θαυμάζω miror, μικρολογῶ milingior, μετριοπαθῶ διοικῶ moderor, ῥυθμίζω modulor, μοιχεύω moechor, πειθαρχῶ morigeror, παρέλκω διατρίβω | |
71(50) | moror, δανίζομαι ἐπικίχρημι mutuor, ἐλεῶ miseror, χωρογραφῶ καταμετρῶ metor, θεραπεύω medicor, [θεραπεύω medeor], πραγματεύομαι negotior, ἀστειεύομαι nugor, ἀστειεύομαι ne‐ potor, εἰκαιολογῶ nenior, ὀσφραίνομαι odoror, οἴομαι opinor, οἰωνίζομαι ominor, βοηθῶ opitulor, διαμαρτύρομαι obtestor, | |
| 55 | ἐργάζομαι operor, καταφιλῶ osculor, καταπαλαίω obluctor, | |
| χασμῶμαι oscitor, ῥέμβομαι πασσαλοκοπῶ palor, κροτῶ palpor, νοσφίζομαι peculor, πυνθάνομαι percontor, ἀποδημῶ ξενίζομαι peregrinor, κινδυνεύω pericilitor, ἁλιεύω piscor, βοηθῶ prae‐ sidior, λυμαίνομαι populor, λεηλατῶ praedor, τίκτομαι pro‐ | ||
| 60 | creor, ἁμαξηλατῶ plostror, δέομαι precor, ψηφοπαικτῶ prae‐ stigior, παρεδρεύω praestolor, πολεμῶ συμβάλλω λοχαγῶ proelior, παιδεύομαι pubor, προίσταμαι patrocinor, προλέγω praefor, ἐξετάζω percontor, ἀποψηφοποιῶ praefragor, τρο‐ χεύομαι rotor, κοκκολογῶ racemor, διαλογίζομαι ratiocinor, | |
| 65 | ἀναπολῶ recordor, παρέλκω remoror, κανονίζω regulor, ἐρευνῶ ζητῶ rimor, μάχομαι rixor, ἀγροικεύομαι rusticor, ἀντιψηφί‐ ζομαι ἀποδοκιμάζω refragor, ἐρευνῶ scrutor, μυκτηριάζω san‐ nor, χαμαιτυπῶ scortor, ἀκολουθῶ sector, ὁμιλῶ sermocinor, παρηγορῶ solor, διακινῶ spatior, κατοπτεύω speculor, στο‐ | |
| 70 | μαχῶ stomachor, στατίζω stabulor, ἐπερωτῶ stipulor, βοηθῶ subsidior, ὑποπτεύω suspicor, πυνθάνομαι sciscitor, στασιάζω seditionor, ἐφεδρεύω βοηθῶ subsidior, φυγοδικῶ tergiversor, ἀσφαλίζομαι tutor, μαρτύρομαι testor, συρίζω tibicinor, παίζω tolutor, θορυβάζω tumultor, ἐγγυῶμαι vador, ῥέμβομαι vagor, | |
| 75 | μαντεύομαι vaticinor, ματαιοῦμαι ληρῶ vanor, κυνηγῶ θηρο‐ λετῶ venor, ἐντρέπομαι verecundor, στροφοῦμαι verticinor, ἁρμενοποιῶ velificor, κραυγάζω vociferor, στρέφομαι versor, | |
| προσκυνῶ veneror, τρέφομαι vescor vescatus sum. | ||
72 | Coniugationis secundae: ἀναγράφομαι ὑπάρ‐ χοντα censeor census sum, ὁμολογῶ confiteor, θεωρῶ συνα‐ τενίζω contueor, ἀρνοῦμαι diffiteor, ὁμολογῶ fateor, ἐνατενίζω intueor, ἀρνοῦμαι infitior, infitiatus sum, ὑπερθεματίζω liceor, | |
| 5 | θεραπεύω medeor, medicatus sum, καταξιῶ ἀξιός εἰμι me‐ reor, κλαίω misereor, ὁμολογῶ σοφιστεύω profiteor, ὑπισχνοῦμαι polliceor, νομίζω reor, ἐντρέπομαι revereor reveritus sum, ἐνατενίζω tueor tutus sum, εὐλαβοῦμαι vereor. | |
73 | Coniugationis tertiae: περιπλέκομαι amplector, ἐπιλαμβάνομαι ἐπιφύομαι aggredior, ἐπιτυγχάνω assequor, πα‐ ραχρῶμαι abutor, ἀποστρέφομαι avertor, ἄγχομαι angor anxius sum, [φλυαρῶ argutor, περιβάλλομαι amictor,] κατατυγχάνω | |
| 5 | adipiscor, προσλαλῶ alloquor, συνεπερείδομαι conitor, συλλαλῶ conloquor, κατατυγχάνω consequor, καταμέμφομαι conqueror, συγκρούομαι εἰς μάχην συμβάλλω congredior, ἐπινοῶ commi‐ niscor commentus sum, ἐπερείδομαι enitor et enixus sum, ἐκβαίνω egredior, ἐξολισθαίνω elabor, ἐκλαλῶ eloquor, ἐξυ‐ | |
| 10 | πνίζομαι expergiscor, ἐκβιβάζω exequor, ἀπολαύω fruor, λει‐ τουργῶ fungor, βαίνω gradior, ἐπιβαίνω ingredior, ἐπολισθαίνω inlabor, ἐπακολουθῶ ἐπιδιώκω insequor, ἐποχοῦμαι invehor, ὀργίζομαι irascor, ὀλισθαίνω labor, λαλῶ loquor, τήκομαι liquor, ἀποθνῄσκω morior, ἐν φόβῳ ἐγώ, πρὸς φόβου σύ metior, | |
| 15 | ἐπερείδομαι nitor, γεννῶμαι nascor, ἀντεπερείδομαι obnitor, | |
| ἐπιλανθάνομαι obliviscor, πειθαρχῶ obsequor, συμφωνῶ pa‐ ciscor pactus 〈sum〉, ἀποδημῶ proficiscor, ὑπομένω patior, κολάζομαι μαστίζομαι plector, μετέρχομαι persequor, προ‐ πέμπω prosequor, ἀπολαύω perfruor, μέμφομαι queror, ἐπα‐ | ||
| 20 | νέρχομαι revertor, τρύχομαι ringor, ἀναπολῶ reminiscor, ὑποστρέφω regredior, ἀναδέχομαι repetior, ἀκολουθῶ sequor, χρῶμαι utor, ἀμύνομαι ulciscor ultus 〈sum〉, τρέφομαι vescor vestus sum. | |
74 | Coniugationis quartae: συγκατατίθεμαι as‐ sentior, ἐπιφύομαι adorior, κολακεύω blandior, καθαιρῶ de‐ molior, ἀσωτεύομαι delargior, ἀποπειρῶμαι experior, κατα‐ ψεύδομαι ementior, δαψιλεύομαι largior, μηχανῶμαι molior, | |
| 5 | ψεύδομαι mentior, μετρῶ metior, ἀναμένω operior, ἀνατέλλω orior, διάζομαι ordior, μερίζομαι partior, [ὑπομένω patior, πάσχω perpetior], τιμωροῦμαι punior, ἀναμετρῶ remetior, κληροῦμαι sortior. | |
75 | Verba quae praepositionibus appositis aliam significationem faciunt: κινῶ moveo, συγκινῶ commoveo, ἀποκινῶ removeo, προσκινῶ admoveo, περικινῶ circummoveo, ἀποκρούομαι transmoveo, καθαιρῶ demoveo. πράσσω ago, | |
| 5 | ἐλαύνω adigo, δέομαι exigo, τελίσκω perago, διακόπτω tran‐ sigo. χέω fundo, διαχέω perfundo, ἀναχέω refundo, περιχέω | |
| circumfundo, προχέω defundo, perfundo, infundo, ἐκχέω 〈effundo〉, ἀναστατῶ surgo. γράφω scribo, προσγράφω ascribo, ἀντιγράφω rescribo, διαγράφω perscribo, περιγράφω circum‐ | ||
| 10 | scribo, συγγράφω συντελίσκω transcribo, ὑπογράφω subscribo, ἐγγράφω inscribo, περιγράφω praescribo, συγγράφω conscribo. ἀναγινώσκω lego, ἀξιῶ anlego, δικαιολογοῦμαι allego, ἐπι‐ λέγομαι adlego, περιέπω translego. λύω solvo, ἀναλύω re‐ solvo, διαλύω ἀποδίδωμι persolvo, περιλύω circumsolvo, ἀπο‐ | |
| 15 | λύω absolvo. ἁρπάζω rapio, πλανῶ abripio, διαρπάζω per‐ ripio, συναρπάζω φθείρω corripio, ἐξαρπάζω deripio. φέρω fero, ἐπιφέρω εἰσφέρω infero, προσφέρω affero, ἐκφέρω effero, μεταφέρω transfero, συμφέρω confero, ἀναφέρω defero, περι‐ φέρω circumfero, προφέρω profero, ὑποφέρω subfero. κλείω | |
| 20 | cludo, ἀνοίγω recludo, ἐγκλείω includo, περικλείω circum‐ cludo, συγκλείω concludo. τειχίζω munio, προστειχίζω ad‐ munio, περιτειχίζω circummunio, ἐντειχίζω immunio, διατειχίζω permunio, ἀνατειχίζω remunio, [διατειχίζω permunio]. ἀγο‐ ράζω emo, συναγοράζω coemo, λυτροῦμαι redimo. βάλλω | |
| 25 | πέμπω mitto, ἐμβάλλω inmitto, ἀπολύω dimitto, παραπέμ‐ πομαι obmitto, περιβάλλω circummitto, παραπέμπομαι prae‐ mitto, ἐπιτρέπω permitto, ὑποπέμπω submitto, ἁμαρτάνω com‐ mitto, ἀντιπέμπω remitto, παραπέμπω transmitto. ῥήσσω rumpo, ἀπορρήσσω disrumpo, εἰσορμῶ εἰσρήσσω irrumpo, διαρ‐ | |
| 30 | ρήσσω perrumpo, περιρρήσσω circumrumpo, ἀπορρήσσω pro‐ rumpo. 〈ἑτοιμάζω paro〉, ἀγοράζω comparo, ἀποχωρίζω se‐ paro, διαχωρίζω disparo. γίνομαι fio, ὀσφραίνομαι olfio, ἐκ‐ πλήσσομαι stupefio, βρέχομαι madefio, ἐξυπνίζομαι expergefio, ἀπαντῶ obviam fio. ποιῶ facio, θερμαίνω calfacio, ὀσφραίνω | |
| 35 | olfacio, ἐκπλήττω stupefacio, βρέχω madefacio, ἐξυπνίζω ex‐ pergefacio. | |
76 | Verba quae ex diversa interpretatione in eundem perfectum cadunt: ὀξύνω acuo, ὀξύνω aceo; φρύγω frigo, ψυχρός εἰμι frigeo; φαίνω luceo, πενθῶ lugeo; ἀστρά‐ πτω fulgeo, ὑπορθῶ fulcio; δογματίζω cerno, αὐξάνω cresco; | |
| 5 | πτοοῦμαι paveo, νέμω pasco; ἵστημι sisto, ἵσταμαι sto. Item θέλω volo, ἵπταμαι volare, ἐντέλλομαι mandas, θεμελιῶ fundas; προσλαλῶ compellas, ἀναγκάζω compellis; καθοσιῶ dicas; νήχομαι no nas, ἀνδρίζομαι navo, δέρω caedo, πίπτω cado; τολμῶ audeo. | |
77 | Φιλῶ amo, ἐφίλησα amavi, ἡλιάζω aprico, κατηγορῶ accuso, δεινοποιῶ acerbo, προσκυνῶ adoro, σωρεύω acervo, ἐπιτηδεύω affecto, [καλῶ accerso], ἰσῶ aequo, ἀκυρῶ abrogo, οἰκοδομῶ aedifico, ἡνιοχῶ agito, διατιμῶμαι aestimo, | |
| 5 | σωρεύω ἑνὶ χώματι aggero, ἀροτριῶ aro, ἀλλοτριῶ alieno, μοιχεύω adultero, θιγγάνω attamino, μεγαλύνω amplio, ἀπο‐ συνιστῶ amando, δεσμῶ alligo, στενῶ angusto, προσαγορεύω appello, ὁπλίζω armo, σφίγγω arto, λευκαίνω albo, βοηθῶ adiuvo, βαστάζω baiulo, καταφιλῶ basio, πολεμῶ bello, | |
| 10 | μακαρίζω beo, τυφλῶ caeco, ᾄδω κοκκύζω σαλπίζω canto, θηρῶ capto, ἀμαυρῶ caligo, τορεύω caelo † cribro, ξυλοκοπῶ νουθετῶ castigo, κοιλαίνω cavo cavavi, ὑποδέννω calcio, ἐναλ‐ λάσσω commuto, γεραίρω ἑορτάζω celebro, συναγελάζω con‐ grego, ταχύνω celero, κηρῶ cero, τρέφω cibo, πολλάκις ἄρ‐ | |
| 15 | χομαι coepto, περινοστῶ circo, ἀναγορεύω καλῶ cito, σειρῶ cimusso, ἡ σειρὰ τοῦ βίρρου cimussatio, ἡλοκοπῶ clavo, φωνῶ κράζω camo, συντρέφω coagulo, χρωματίζω coloro, κιχρῶ commodo, εὐτρεπίζω ὠνοῦμαι compaaro, δεσμεύω copulo, στέφω corono, κραδαίνω corusco, φιλοποιῶ διαλλάσσω concilio, | |
| 20 | πατῶ calco, συγκροτῶ conflo, καταπονῶ conflicto, συστρέφω conglobo, συνδρωπακίζω compilo, στερροποιῶ corroboro, κατα‐ μανθάνω considero, ἀπαρτίζω consummo, συνάπτω οἰκίαν χωρίῳ continuo, μιαίνω contamino, λυπῶ στυγνῶ ποινῶ con‐ tristo, χειροτονῶ γεννῶ creo, αἱματῶ cruento, βασανίζω | |
| 25 | crucio, κραδαίνω crispo, ψοφῶ crepo, καίω cremo, ψέγω culpo, συνσωρεύω coacervo, κατακρίνω condemno, καλλωπίζω decoro, ζημιῶ damno, ἐκλευκαίνω dealbo, πάρετον ποιῶ de‐ bilito, καταισχύνω dehonesto, ἀπολεπίζω decortico, κλίνω | |
| peclino, δεκατῶ decurio, δεκατῶ decumo, ἀποβυρσῶ decorio, | ||
| 30 | ἀναγγέλλω denuntio, δηλῶ declaro, τραχηλοκοπῶ decollo, βουλεύομαι delibero, οἰκονομῶ dispenso, καταπονῶ defatigo, στρεβλῶ depravo, διυλίζω defaeco, καταπίνω devoro, ἀπο‐ φυλλίζω defolio, ψιλῶ deglabro, παραληρῶ deliro, διηθῶ deliquo, τέρπω delecto, πυκνῶ denso, μονῶ desolo, διαπαρ‐ | |
| 35 | θενεύω devirgino, καθοσιῶ dico, ὑπαγορεύω dicto, πλουτίζω divito, πλατύνω dilato, καταστάζω destillo, μετοχετεύω dirivo, διαιρῶ διασκορπίζω discrimino, δίδωμι do, δαμάζω domo, ἀπατενίζω degenero, πελεκῶ dolo, νουθετῶ documento, ἀφο‐ | |
| ρίζω destino, διπλασιάζω duplico, ἀφοσιῶ dedico. | ||